دسترسي جغرافيايي به آزمايشگاه هاي تشخيص پزشكي در شهرهاي شيراز، همدان و شوشتر: مطالعه مبتني بر سيستم اطلاعات جغرافيايي

Geographical access to medical laboratory services in Shiraz, Hamadan and Shushtar: a GIS-based study

توزيع عادلانه و دسترسي جغرافيايي به خدمات سلامت يكي از اهداف سياستگذاران نظام سلامت است. در اين راستا مطالعه اي تحت عنوان "طراحي مدل دسترسي جغرافيايي به مراكز آزمايشگاهي تشخيص پزشكي كشور ايران" در سال 1392 اجرا شد. مقاله حاضر به دستاوردهاي استفاده از اين مدل براي انتخاب مكان هاي استقرار آزمايشگاه هاي جديد تشخيص پزشكي در شهرهاي شيراز، همدان و شوشتر پرداخته است. واحدهاي تحت مطالعه شامل آزمايشگاه هاي تشخيص پزشكي مستقل (خارج از بيمارستان و درمانگاه) در داخل شهر بودند. تحليل داده ها توسط تحليل فضايي در محيط سيستم اطلاعات جغرافيايي با نرم افزار ArcGIS انجام شد. طبق مدل دسترسي جغرافيايي، مكان زمين هاي بسيار مطلوب و مطلوب جهت استقرار آزمايشگاه هاي جديد در شهر هاي شيراز و همدان و شوشتر تعيين شدند. در زمان مطالعه حاضر، شهر شيراز داراي 64 آزمايشگاه مستقل بوده و امكان احداث حدود 241 آزمايشگاه جديد در شهر وجود داشت. مساحت زمين هاي بسيار مطلوب و مطلوب 22661 متر مربع برآورد شد كه ظرفيت پذيرش حدود 120 آزمايشگاه جديد را در مكان هاي مناسب مقدور مي نمايد. بنابراين فقط 120 آزمايشگاه از 241 آزمايشگاه مورد نياز شهر شيراز مي توانند (در راستاي توسعه افقي شهر) در اين مكان ها مستقر شوند. شهر همدان داراي 24 آزمايشگاه مستقل بوده و امكان احداث حدود 143 آزمايشگاه جديد در شهر وجود داشت. مساحت زمين هاي بسيار مطلوب و مطلوب جهت استقرار آزمايشگاه هاي جديد در شهر همدان 130700 مترمربع برآورد شد كه استقرار تمامي 143 آزمايشگاه مورد نياز شهر را در اين مكان هاي مناسب امكانپذير مي كند. شهر شوشتر در زمان مطالعه حاضر، داراي 3 آزمايشگاه مستقل بوده و امكان احداث حدود 9 آزمايشگاه جديد در شهر وجود داشت. مساحت زمين هاي بسيار مطلوب و مطلوب جهت استقرار آزمايشگاه هاي جديد در شهر شوشتر 36800 مترمربع برآورد شد كه امكان استقرار تمامي 9 آزمايشگاه مورد نياز شهر را در اين مكان هاي مناسب مقدور مي كند. استفاده از مدل دسترسي جغرافيايي مي تواند مكان يابي آزمايشگاه هاي جديد تشخيص پزشكي را در بسياري از شهرهاي كشور ممكن نمايد. نتايج مكان يابي بايد توسط بازديدهاي ميداني با واقعيات شهر انطباق يابد.

Objective (s): Equity in distribution of health services is one of the goals of health policy makers. Thus, an study entitled “modeling geographical access to medical laboratory services in Iran” was conducted in 2014. The present article is a case study using this model for site selection of new medical laboratories in Shiraz, Hamadan and Shushtar cities, Iran. Methods: The study units included medical laboratories located within the city borders but outside of hospital and clinic settings. The main analysis task was layer and maps creation based on Geographic Information System (GIS). Spatial analysis performed using the ArcGIS software. Results: According to the geographical accessibility model, total area of lands valued as excellent and good for the establishment of new laboratories (outside of hospital and clinic settings) were identified in Shiraz and Hamadan and Shushtar. In Shiraz, at the time of present study, there were 64 medical laboratories outside of hospitals and clinics and there was possibility of construction of approximately 241 new laboratories in the city. The total area of lands valued as excellent and good for the establishment of new laboratories were about 2661 square meters. Therefore it was possible to establish 120 out of 241 new medical laboratories in the horizontal expansion of the city in these lands in Shiraz. In Hamadan, there were 24 medical laboratories outside of hospitals and clinics and there was possibility of construction of approximately 143 new laboratories in the city. The total area of lands valued as excellent and good for the establishment of new laboratories were about 130700 square meters. Therefore, it was possible to establish all proposed new medical laboratories in these lands in Hamadan. In Shushtar, there were 3 medical laboratories outside of hospitals and clinics and it was possibility of construction of approximately 9 new laboratories in the city. The total area of lands valued as excellent and good for the establishment of new laboratories were about 36800 square meters. Therefore it was possible to establish all proposed new medical laboratories in these lands in Shushtar. Conclusion: It is possible to use geographical accessibility model for site selection of new medical laboratories in cities. The accuracy of selected sites should be confirmed with field visits.