منطق فعاليت اقتصادي از ديدگاه علامه طباطبايي در مقايسه با اقتصاد كلاسيك

The Logic of Economic Activity from the Perspective of Allama Tabatabai Compared to Classical Economics

انسان اقتصادي در اقتصاد كلاسيك، انساني خودخواه، مادي گرا و لذت طلب بوده و در پي بيشينه سازي نفع مادي شخصي است. وي در توليد به دنبال بيشينه سازي سود مادي شخصي و در مصرف جوياي بيشينه سازي مطلوبيت؛ يعني لذت مادي محض، مي باشد. نفع مادي شخصي ملاك رجحان و انتخاب انسان اقتصادي است. در اين مقاله با استفاده از روش تحليلي به بررسي ديدگاه علامه طباطبايي در مورد منطق فعاليت اقتصادي مي پردازيم. فرضيه تحقيق اين است كه علامه طباطبايي پي گيري نفع شخصي، لذت و الم فطري را منطق تصميم گيري انسان اقتصادي مي داند. بنا به يافته هاي تحقيق، علامه معتقدند منافع و لذت هاي فطري، عمل و متعلقات عمل انسان را در نظر وي زينت مي‏دهد. با وجود اين، ما با سه نوع لذت مادي، فكري مطابق با فطرت، و فكري مخالف با فطرت و موافق هواهاي نفساني مواجه ايم. نوع اول و دوم هماهنگ با فطرت، مقدِمي و سازگار با هدايت تشريعي است؛ اما نوع سوم منشا اختلاف و استخدام انسان ها توسط يكديگر است. انبيا و اوليا الهي به همراه كتب آسماني آمده اند تا انسان را به سمت لذت با دوام سوق دهند؛ لذتي كه مطابق با فطرت است. هدايت تكويني همراه با هدايت تشريعي در جهت دهي انسان به كمال حقيقي و سعادت يا لذت بادوام هماهنگ است.

In classical economics, economic man is selfish, materialistic and pleasure seeking. He seeks to maximize his personal material gain: manufacturer tries to maximize his personal material profit and consumer looks for maximum utility i.e. sheer material pleasure. Personal material gain is the criterion for man’s selections and preferences .Using analytical method, this paper investigates the views of Allameh Tabatabaei about the logic of economic activity. The research hypothesis is that Allameh Tabatabai regards personal gain and inherent pleasure and pain as the logic behind the decision-making of economic human. Based on the research findings, Allameh believes that the natural benefits and pleasures of the action and possessions make the action attractive in man’s view. However, we are faced with three types of material pleasures: pleasures that are intellectual and in accordance with innate nature, pleasures that are intellectual and in opposition to the innate nature and pleasures that are consistent with carnal desires. Type I and Type II are in harmony with innate nature and consistent with legislative guidance, but the third type is the source of human’s conflicts and their taking advantage from each other. With their Revealed books, the divine prophets and friends of God are delegated to lead humanity to lasting pleasure that is consistent with man’s innate nature. Creational guidance together with revealed guidance guide man towards true perfection, happiness and lasting pleasure.