مقايسه كارايي برخي مدل‌هاي ارزيابي آسيب‌پذيري آب‌هاي زيرزميني به آلودگي در مناطق خشك (مطالعه موردي: دشت ابركوه)

Comparison of methods of evaluating groundwater vulnerability to contamination in arid regions: a case study of Abarkooh plain

حفاظت از آب‌هاي زيرزميني در مقابل آلودگي يك مقوله بسيار مهم است. نقشه‌هاي آسيب‌پذيري آب‌هاي زيرزميني، ابزاري مفيد براي حفاظت از سفره‌ها و ارزيابي پتانسيل آلودگي به‌منظور بهبود كيفيت آب باتوجه‌به تغييرات در عمليات كشاورزي و كاربري اراضي است. باتوجه‌به اينكه در استان يزد و به‌ويژه دشت ابركوه، بخش عمده‌اي از مصارف شرب و كشاورزي از آب‌هاي زيرزميني تامين مي‌شود، جلوگيري از آلودگي و ثبات كيفي اين منابع موضوع مهمي است. بر اين اساس، حساسيت‌پذيري ذاتي آبخوان ابركوه به آلودگي با استفاده از مدل‌هاي SI، SINTACS، GODS، AVI و DRASTIC انجام شد. ابتدا اطلاعات مربوط به اين مدل‌ها جمع‌آوري و پس از ورود به نرم‌افزار GIS لايه‌هاي موردنياز مدل‌ها تهيه شد. سپس با استفاده از تكنيك‌هاي همپوشاني و پس از اعمال ضرايب وزني لازم بر هر لايه، نقشه نهايي آسيب‌پذيري منطقه تهيه شد. در مرحله بعد، دقت مدل‌ها براساس ضريب تبيين حاصل از برازش خط بين مقادير مشاهداتي نيترات و ميزان پتانسيل آلودگي چاه‌هاي اندازه‌گيري موردارزيابي قرار گرفت. نتايج تحقيق حاضر نشان داد كه رابطه معني‌داري بين مقادير نيترات و پتانسيل آلودگي حاصل از روش‌هاي SI، SINTACS، AVI و GODS وجود ندارد؛ اما رابطه معني‌داري در سطح يك درصد آماري بين مقادير نيترات و پتانسيل آلودگي حاصل از روش دراستيك وجود دارد. ازاين‌رو مي‌توان اين مدل را به‌عنوان مدل مناسب براي ‌پهنه‌بندي پتانسيل آلودگي منطقه مطالعاتي معرفي كرد. درنهايت، آبخوان دشت ابركوه براساس مدل دراستيك به سه كلاس طبقه‌بندي شد. طبقات آسيب‌پذيري حاصل از اين مدل نشان داد كه بخش عمده منطقه در طبقه آسيب‌پذيري بدون خطر و خيلي كم قرار مي‌گيرد.

The issue of protection of groundwater against pollution is of crucial significance. Groundwater vulnerability maps provide useful information to protect groundwater resources and evaluate the potential for water quality improvement with changes in agricultural practices and land use applications. In Yazd province, especially in Abarkooh, the majority of agricultural and drinking water is provided by groundwater; thus, the prevention of pollution and quality consistency is very important. The intrinsic vulnerability of the Abarkooh aquifer to contamination was assessed using the well-known SI, SINTACS, GODS, AVI and DRASTIC methods. The data from these models was first collected and entered into the software of a geographic information system (GIS) to provide the required layers. The use of overlapping techniques and weight coefficients for each layer provided the final plain of vulnerability. In the next step, the accuracy of the models was evaluated by fitting a regression line between the observations and estimated values in the sampling wells. The results showed that there was no significant relation between the NO3 values and pollution potential as shown by GODS, but there was a significant relation at the 1% level (R = 0.81) between these values in DRASTIC. This model is introduced as suitable for classifying of the pollution potential in the study area. The aquifer of Barkooh plain was divided to three vulnerability classes based on the DRASTIC model. The vulnerability classes from this model showed that most of the plain is without risk and has very low vulnerability.