برآورد فرسايش و رسوب سالانه با استفاده از مدل EPM و GIS (مطالعه موردي: حوزه زيدشت، طالقان)

Estimation of the Annual Erosion and Sedimentation Via EPM and GIS Models (Case Study: Zidasht Basin, Taleghan)

يكي از مشكلات مديريت و كنترل فرسايش و رسوب حوضه هاي آبخيز كشور، فقدان داده‌هاي آماري جهت برآورد دقيق ميزان فرسايش و رسوب است. بدين منظور استفاده از روش‌هاي تجربي كارآمد الزامي است. هدف از تحقيق حاضر، برآورد شدت فرسايش و ميزان رسوب حوضه ي‌ زيدشت با استفاده از مدل تجربي EPM و نرم‌افزار GIS و كارايي اين سيستم در مطالعات فرسايش و رسوب حوضه هاي آبخيز و در نهايت كاهش حجم رسوبات در سطح حوضه و پشت سدها مي‌باشد. فرسايش سازندهاي سنگي و ورود حجم عظيمي از رسوبات به درياچه‌ سد طالقان، بر اهميت و لزوم مطالعه‌ي چگونگي توليد و حمل رسوبات در حوضه آبخيز زيدشت مي‌افزايد. نتايج مطالعه نشان مي‌دهد كه حوضه ي‌ آبخيز زيدشت از نظر فرسايش و توليد رسوب در وضعيت متوسط قرار داشته و ميزان ضريب شدت فرسايش آن 69/0Z= است. همچنين با طبقه بندي كلاس شدت فرسايش معلوم شد كه حوضه ي مورد نظر در 2 كلاس شديد و متوسط قرار دارد و ميزان فرسايش و رسوب در آن به حدي است كه اجراي برنامه هاي حفاظت آب و خاك ضرورت و اولويت دارد. بيشترين و كمترين ميزان ضريب شدت فرسايش به ترتيب در زيرحوضه هاي Dint2 و D1 بوده است كه دليل آن، وجود سازند (گل‌سنگ و مارن و نهشته هاي گراولي) Ngm و Q1g و كاربري كشاورزي و باغات در شيب-هاي تند و بدون پوشش گياهي زير درختان در زيرحوضه‌ Dint2 و وجود سازند مقاوم (توف اسيدي و گدازه بازي) Ekv, Ekta و كاربري مرتع خوب در D1 مي‌باشد.

Estimation of sedimentation and erosion without sediment statistics serves as one of the main issues of basins and requires the application of empirical approaches to utilize data for managing plans. EPM model is one of the empirical methods widely used in the study of watersheds all over country. The main objective of the present study is to evaluate the effect of geological formations on annual erosion and sedimentation using EPM model and GIS and the investigation of its efficiency in erosion and sediment studies. Rock formation erosion and entering of huge sediments to Taleghan reservoir clarify importance of investigation on how sediments are produced and transported. In respect to the above results, it is worthy to note that Zidasht basin is moderate in terms of erosions and sedimentation and its erosion coefficient is 0.69. In addition, classification of erosion intensity showed that this basin has two intense and moderate classes implying that considering sediment and erosion is essential in soil and water conservation projects. The highest and lowest erosion intensity coefficients are observed in Dint2 and D1 respectively mainly due to presence of formations Ngm, Q1g, and orchards in sub-basin Dint2 and resistant formations of Ekta and Ekv and suitable rangeland land use in D1.