پديد آورندگان :
شفيعي، سليمان , نوكاريزي، محسن دانشگاه فردوسي مشهد - گروه علم اطلاعات و دانش شناسي , جعفرزاده كرماني، زهرا دانشگاه بين المللي امام رضا (ع) - گروه علم اطلاعات و دانش شناسي
كليدواژه :
مديريت دانش , مستندسازي دانش , كتابخانه هاي دانشگاهي , مدل دالكر , چرخه حيات
چكيده فارسي :
دانش سازماني به دلايل مختلفي مانند بازنشستگي و جابجايي مديران در مسير فراموشي و محو قرار دارد. مستندسازي قادر است از طريق ثبت، ارزيابي، سازماندهي، نگهداري و انتشار دانش و تجربيات مديران، از محو دانش جلوگيري كند. پيش‌نياز مستندسازي، تعيين ويژگي‌ها و سازوكارهاي آن است. بر اين اساس هدف اين پژوهش شناسايي و رتبه‌بندي سازوكارهاي مستندسازي در كتابخانه‌هاي دانشگاهي ايران بود.
روش‌شناسي:
روش پژوهش پيمايشي-تحليلي و با توجه به هدف پژوهش، نوع آن كاربردي بود. جامعه آماري اين پژوهش مديران كتابخانه هاي دانشگاهي ايران بود. اعضاي جامعه ۱۷۲ نفر بود كه بر اساس جدول اندازه جامعه و نمونه كرجسي و مورگان، ۱۱۶ نفر به صورت طبقه اي تصادفي انتخاب شدند. ۱۰۰ نفر به پرسشنامه پاسخ دادند و ميزان پرسشنامه هاي برگشتي ۲/۸۶ درصد بود. براي گردآوري داده‌ها از پرسشنامه الكترونيكي محقق ساخته در قالب طيف ليكرت بر اساس چند پرسشنامه آماده و مرور پيشينه پژوهش استفاده شد. پرسشنامه اوليه براي تعيين روايي محتوايي (صوري) بين متخصصان توزيع شد و پس از انجام دادن اصلاحات لازم و تغييرات پيشنهاد شده توسط متخصصان، نسخه نهايي آن تدوين شد. براي تعيين پايايي پرسشنامه تعداد ۳۰ نسخه توسط جامعه مورد بررسي تكميل شد كه از طريق محاسبه ضريب آلفاي كرونباخ،۸۷.۴۵ به دست آمد. براي توصيف و تجزيه و تحليل داده ها از آمار توصيفي و آمار استنباطي استفاده شد. در آمار توصيفي از ميانگين و براي بررسي متغيرها از تحليل عاملي اكتشافي و آزمون فريدمن استفاده گرديد. اين پژوهش از آن رو كه به بررسي ديدگاه‌هاي مديران جامعه آماري ميپردازد و بر اساس ديدگاه نمونه‌اي از آنها در مورد جامعه قضاوت مي كند، پيمايشي است و از اين منظر كه نتايج پژوهش را مي توان در عمل براي مستندسازي دانش در كتابخانه‌ها به كار گرفت و تا حدودي مشكلات آن ها را در اين زمينه مرتفع ساخت، پژوهشي كاربردي است.
يافته ها:
سازوكارهاي مستندسازي دانش بر پايه چرخه يكپارچه حيات دانش سازماني دالكر شناسايي و براساس درجه اهميت و ميانگين‌هاي كسب شده، رتبه‌بندي شدند. بدين ترتيب، ۱۱ سازوكار ثبت و استخراج، ۹ سازوكار ارزيابي/ انتخاب، ۷ سازوكار كدگذاري، ۸ سازوكار پالايش، ۹ سازوكار اشتراك، ۷ سازوكار دسترسي، ۷ سازوكار فراگيري، ۸ سازوكار به‌كارگيري، ۷ سازوكار ارزيابي و ۶ سازوكار به‌روزرساني معرفي شدند. مهم‌ترين منابع كسب دانش ضمني و عيني مشخص شد و با توجه به تحليل عاملي اكتشافي در سه عامل منابع كسب و ثبت دانش ضمني مديران، منابع دانش عيني براي كدگذاري و بازنمون و منابع دانش عيني براي وب‌كاوي و داده‌كاوي نام‌گذاري شدند.
بحث و نتيجه‌گيري:
مستندسازي دانش در كتابخانه‌هاي دانشگاهي ايران از الگويي خاص تبعيت نمي‌كند. با توجه به مشكلاتي كه كتابخانه‌هاي دانشگاهي در زمينه مستندسازي دارند، در اين پژوهش سازوكارهاي لازم براي تسهيل اجراي مستندسازي معرفي شده است. اين سازوكارها براساس ديدگاه‌هاي مديران اين مراكز شناسايي و رتبه‌بندي شده و بر ويژگي‌هاي اصلي مستندسازي يعني، استخراج، اعتبارسنجي، اصلاح و انتشار دانش ثبت شده متمركز است، لذا نتايج آن از قابليت لازم براي استفاده در محيط‌هاي كتابخانه‌اي برخوردار است. با توجه به اين كه در زمينه مستندسازي دانش پژوهش‌هاي اندكي صورت گرفته است، بر اين اساس در اجراي پژوهش كمبود منابع لاتين و فارسي وجود داشت و برخي از پاسخ‌دهندگان در خصوص موضوعات مربوط به متغيرهاي پژوهش شناخت محدود داشتند كه اين موضوع از طريق ارائه تعاريف مربوط به مفاهيم مديريت دانش در ابتداي پرسشنامه و نيز در پي نوشت آن مرتفع گرديد. تشكيل كميته مستندسازي، انتصاب فردي به‌عنوان كارشناس دانش، تهيه فرم‌هاي مخصوص ثبت دانش و تدوين شيوه‌نامه مستندسازي از مهم‌ترين پيشنهادهاي پژوهش بود.
چكيده لاتين :
INTRODUCTION: Organizational knowledge is fading into oblivion due to various reasons like retirement and relocation of the managers. Documentation is able to prevent the oblivion through recording, evaluation, organization, maintenance, and dissemination of the knowledge along with the experiences of managers. The prerequisite of documentation is specifying its features. This study aimed to identify and rank the documentation mechanisms in Iranian academic libraries. Based on the investigations which have been already conducted, it seems that this research is the first study in the field of academic libraries which aims at presenting ranked mechanisms for knowledge documentation. The results of the study can be an introduction of documentation in the mentioned centers. METHODOLOGY: The method of research was survey-analytical approach and regarding to objectives was applied. The statistical population consisted of the Iranian academic libraries managers. 172 community members based on the population size and the sample table of Krejcie and Morgan, 116 people were selected through stratified random. Out of 100 distributed questionnaires 86.2 percent of them were returned. To collect the data, E-researcher-made questionnaire in the form of Likert scale was designed based on several validated questionnaires and the related available literature review. The primary questionnaire was given to the experts to determine the content validity and after necessary reforms and proposed changes by the experts; it's find version was compiled as many as 30 questionnaires was completed by the given community to determine their reliability. The scale reliability was 87.45 based on the reported Cranach's alpha coefficient. Inferential and descriptive statistics were used to describe and analyze the data. In descriptive statistics, mean, exploratory factor analysis, and Friedman Test were used. As the study deals with the viewpoints of the managers, the survey method was applied. However, it is an applied research because the results can be applied to the knowledge documentation in libraries to meet the related problems partially. FINDINGS: Necessary mechanisms for documenting knowledge on Dalkir integrated life cycle of organizational knowledge have been found. Accordingly, 11 mechanisms of capture and extraction, 9 mechanisms of assessment/selection, 7 mechanisms of codification, 8 mechanisms of refinement, 9 mechanisms of sharing, 7 mechanisms of access, 7 mechanisms of learning, 8 mechanisms of application, 7 mechanisms of evaluation, and 6 mechanisms of update identified and based on Friedman's non-parametric test and degree of importance, were ranked. It was also the most important sources of tacit and explicit knowledge based on exploratory factor analysis on three factors extraction resources and recording tacit knowledge of managers, extracting explicit knowledge to codification and representation and sources of explicit knowledge for data mining and web mining Summary and were named. CONCLUSIONS: Knowledge documentation in Iranian academic libraries does not follow a particular model. This study proposes the required mechanisms to facilitate the documentation execution and solve the issues arising from knowledge documentation at the academic libraries. The mechanisms were identified and ranked based on the managers' viewpoints as they focus on the main features of documentation i.e., extraction, validation, modification, and dissemination of the recorded knowledge. Therefore, the results of the study have the required potentialities to be applied in libraries. Since there are a few studies in the field of knowledge documentation, related Persian and non-Persian literature was lacking in this realm. Some of the respondents had limited knowledge about the study variables. This problem was solved by providing the required definitions at the beginning of the questionnaire as well as in the postscripts. The main suggestions of the study included establishing documentation committee, appointing someone as the knowledge expert, preparing forms for recording knowledge, and formulating the documentation instructions.
