كليدواژه :
سرمايه اجتماعي , توانمندسازي , امكان‌سنجي , اسكان غيررسمي
چكيده فارسي :
مقدمه: يكي از زمينه‌هاي ناپايداري توسعه شهري به‌ويژه در كشورهاي در حال توسعه گونه‌اي از سكونتگاهها با مشكلات حاد و در حال گسترش فزاينده موسوم به اسكان غيررسمي، سكونتگاههاي خودرو و فاقد مقررات نام برد كه با رشد شهرنشيني شتابان ظاهر شده و به موازات افزايش جمعيت شهري در دنيا دامن‌گير شهرها شده است و مشكلات و نابرابريهاي زيادي در ابعاد كالبدي، اقتصادي، اجتماعي و ... در كلان‌شهرها به همراه داشته است، لذا نيازمند تدابير ويژه و راهكارهايي در برنامه‌ريزيهاي شهري است. راهكارهاي ارائه شده براي چاره‌جويي، از حذف و تخريب تا بهسازي و توانمندسازي اين سكونتگاهها تنوع داشته است و در گذر زمان و با شكست رويكردهاي پيشين نسبت به چاره‌جويي سكونتگاههاي غيررسمي، در رويكردهاي نوين توانمندسازي سكونتگاههاي غيررسمي، تأكيد زيادي بر تقويت سرمايه اجتماعي و استفاده از اين سرمايه براي بسيج چهار نوع ديگر سرمايه (سرمايه انساني، سرمايه طبيعي، سرمايه مالي و سرمايه فيزيكي) شده است. بنابراين راهبرد توانمندسازي امروزه در ادبيات ساماندهي اسكان غيررسمي در دنيا جايگاه بالايي دارد.
روش: روش پژوهش توصيفي- تحليلي و به لحاظ ماهيت كاربردي است. در اين پژوهش جامعه آماري، شهروندان بالاي 18 سال در محله شيرآباد شهر زاهدان است كه با روش نمونه‌برداري تصادفي و با استفاده از فرمول كوكران 384 نفر به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شد.
يافته‌ها: شاخص مشاركت (در بعد زيست محيطي)، شاخص همكاري (در بعد كالبدي، اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي)، شاخص شبكه‌هاي رسمي و غيررسمي (در بعد كالبدي، اجتماعي و زيست محيطي) در شرايط بالاتر از حد متوسط، شاخص مشاركت (در بعد كالبدي و اجتماعي)، شاخص اعتماد (در بعد كالبدي، اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي) و شاخص شبكه‌هاي رسمي و غيررسمي (در بعد اقتصادي) در حد متوسط و شاخص مشاركت (در بعد اقتصادي) پايين‌تر از حد متوسط قرار دارند. همچنين ارتباط معناداري بين تمام شاخصها و ابعاد توانمندسازي وجود دارد.
بحث: يافته‌ها حاكي از آن است كه يك ارتباط دو سويه بين توانمندسازي و سرمايه اجتماعي وجود دارد و هر عاملي كه سبب سرمايه اجتماعي شود، توانمندسازي را نيز افزايش مي‌دهد و بالعكس. بنابراين شرايط محله شيرآباد به‌عنوان يك نمونه از حاشيه‌هاي شهري ايران امكان استفاده از راهبرد توانمندسازي از طريق سرمايه اجتماعي را فراهم مي‌كند
چكيده لاتين :
Introduction: One of the factors of unsustainable urban development, especially in developing countries, is informal settlements which are developing in the cities alongside the increase in population and due to growing urbanization. Informal settlements create many problems and disparities with regard to physical, economic and social aspects in metropolises. Therefore, this requires the adoption of special measures and strategies in urban planning. Proposed approaches to seek a remedy differ from omission and demolition to improvement and empowerment of these settlements. Therefore, over time and with the failure of past approaches to solve the problems of informal settlements, new empowerment approaches emphasize on strengthening the social capital and using this capital to mobilize four other types of capitals (human capital, natural capital, financial capital and physical capital). Thus, the strategy of empowering has a special place in the informal settlements literature in the world.
.
Method: This study is descriptive-analytical and applicable. Through random sampling and Cochran’s formula, 384 people 18 years old and above living in Shir-Abad quarter in Zahedan were chosen.
Findings: The indexes of participation (in environmental dimension), cooperation (in the physical, economic, social and environmental dimensions) and formal and informal networks (in the physical, social and environmental dimensions) were above average. The indexes of participation (in the physical and social dimensions), confidence (in the physical, economic, social and environmental dimensions) and formal and informal networks (in the economic dimension) were average and the index of participation (in economic dimension) was lower than average. Moreover, there was a significant correlation between all indicators and empowerment dimensions.
Discussion: The findings suggested that there is a two-way relationship between empowerment and social capital. Anything that causes social capital, also increases empowerment and vice versa. Therefore, the conditions of Shir-Abad, as an example of urban margine neighborhoods, provide an opportunity to use strategy of empowerment through social capital.
