مقايسه اثر مواد اصلاح‌كننده مختلف بر آبشويي املاح از يك خاك شور و قليا در كرمان به روش آزمايشگاهي

Comparative effects of chemical amendments on salt leaching from a saline-sodic soil in Kerman under laboratory condition

سابقه و هدف: وجود مقادير زياد املاح در بسياري از منابع آب كشاورزي منجر به شور و سديمي شدن بيش تر اراضي در استان كرمان شده است. اين مسأله از جمله محدوديت هاي عمده سال هاي اخير در توليد محصولات باغي به خصوص پسته به حساب مي آيد. اين پژوهش به بررسي نقش مواد اصلاح كننده مختلف، بر روند اصلاح يك خاك شور و سديمي در باغ پسته در كرمان مي پردازد. مواد و روش ها: در اين پژوهش، تأثير چهار تيمار آب آبياري (شاهد)، گچ پودري، گچ محلول در آب و اسيدسولفوريك در چهار تكرار در قالب طرح كاملاً تصادفي در شرايط آزمايشگاهي و با استفاده از ستون خاك مورد بررسي قرار گرفت. آبشويي ستون ها به صورت متناوب و تا دو برابر عمق خاك انجام شد. براي تيمار گچ پودري، قبل از آبشويي گچ با چند سانتي متر سطحي خاك سيلندرها مخلوط شد. در تيمار هاي اسيدسولفوريك و گچ محلول، اسيد و گچ در مخزن هاي جداگانه با آب آبياري مخلوط شدند. يافته ها: بررسي تغييرات غلظت املاح در زهاب خروجي از ستون هاي خاك نشان داد كه بيش ترين ميزان املاح در اولين مرحله آبشويي از ستون هاي خاك خارج شد و با تكرار عمليات آبشويي در مراحل بعد، غلظت آن به صورت غيرخطي كاهش يافت و به مقدار تقريباً ثابتي رسيد. گچ پودري و محلول در آب نه تنها تفاوت معني داري در آبشويي سديم از خاك نداشتند، بلكه نسبت به تيمار شاهد باعث كاهش كارايي آبشويي سديم به ميزان 30 تا 40 درصد گرديدند. در مقابل، ميزان سديم تخليه شده از خاك با مصرف اسيدسولفوريك تقريباً معادل با تيمار شاهد بود. در مقايسه بين تيمارها كم ترين ميزان كلسيم به ازاي تيمار شاهد از خاك آبشويي شد و بنابراين مقدار كلسيم باقي مانده در خاك به ازاي تيمار شاهد بيش تر از ساير تيمارها بود. اين در حالي است كه ميزان كل املاح خروجي از تيمار شاهد نيز زهاب براي تيمارهاي مورد مطالعه تا حد زيادي بيانگر درصد تغيير سديم SAR بيش تر از ساير تيمارها بود. تغييرات در طي مراحل آبشويي بوده و بنابراين تيمار آب آبياري به عنوان شاهد با بيش ترين ميزان خروج سديم، بيش ترين را نسبت به ساير تيمارها داشت. تيمار شاهد با ساير pH نتيجه گيري: با توجه به كاهش بيش تر املاح، تخليه سديم و عدم وجود اختلاف معني دار بين تيمارها مي توان ادعا داشت كه بدون استفاده از هر ماده اصلاح كننده اي و تنها از طريق آبشويي مي توان به هر دو هدف كاهش شوري و تخليه سديم دست يافت. از سوي ديگر با توجه به مسأله بحران آب در منطقه و خروج حدود 75 و 1 برابر عمق خاك را براي آبشويي / 50 درصد املاح و سديم در ابتداي آبشويي، مي توان كاربرد عمق آب معادل با 1 خاك مورد مطالعه توصيه نمود.

Most of lands in Kerman province are become saline and sodic, due to large amounts of salts in irrigation water sources. This is considered as one of the major limitations in the production of horticultural crops especially pistachio in recent years. The target of this study was investigation of the effect of different amendments of saline-sodic soil amelioration. Here, the effect of four treatments consist of irrigation water (control), gypsum, saturated gypsum and sulfuric acid was conducted four times in the laboratory condition based on CRD, using the soil column. Columns leaching was carried out intermittently and twice as much as the depth of the soil. Gypsum powder was completely mixed with the surface soil before starting leaching. Sulfuric acid and saturated gypsum were solved in irrigation water in separate containers. Changes in solute salt in drainage water from soil columns showed that the maximum amount of salts were removed from soil columns in the beginning of leaching and by continuing leaching process, reduced nonlinear to the constant concentration. There was no significant difference between gypsum and saturated gypsum treatments in sodium leaching, and these methods reduced the efficiency of leaching up to 30–40 percent. In the contrary, in presence of sulfuric acid the amount of sodium leached out of soil profile almost equaled that of the control treatment. Among all treatments, control treatment removed less amount of calcium and there for its remaining amount of calcium in the soil was more than other treatments. While in control treatment the amount of total removed salt was the highest. During leaching process, SAR changes in drainage water largely reflected the sodium changes and irrigation water compared to other treatments, as a control treatment with the highest amount of sodium removal, had the highest drainage water of SAR. Therefore, due to the great reduction in total salt, sodium leaching and no significant difference between control treatment’s pH and others treatment’s pH, it could be concluded that using irrigation water without application of amendments, plus considering economic issues, was a suitable strategy in successfully reducing both salinity and sodicity of the soil profile. On the other hand, due to the problem of water crisis in this region and removal of about 75% and 50% salts and sodium respectively at the beginning of leaching, irrigation water up to 1.1 times of soil depth can be recommended for the leaching of soluble salt from soil profile in this study area.