كليدواژه :
لملا , خاك‌هاي بادرفتي , انقطاع سنگي , افق آرجيليك , آرجيدز
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: خاك هاي بادرفتي هم در مناطق خشك و هم در مناطق مرطوب يافت مي شوند. لملاها به صورت
بندهاي نازك در خاك هاي آبرفتي و بادرفتي و در زمين نماهاي گوناگون مشاهده مي شوند. هر لملا از لملاي ديگر
توسط بندهايي با مقدار رس كم تر جدا مي گردد. لملاها در افزايش قابليت نگهداري آب و مواد غذايي خاك هاي
درشت بافت نقش دارند. همچنين در مطالعات باستان شناسي و ژئومورفولوژي به عنوان نشانگر سن تقريبي خاك به كار
مي روند. هدف اين پژوهش مطالعه ماكرومورفولوژي، ويژگي هاي فيزيكي و شيميائي، ميكرومورفولوژي و طبقه بندي
خاك هاي بادرفتي داراي لملا در منطقه زواره استان اصفهان بوده است.
مواد و روش ها: منطقه مورد مطالعه در بيست كيلومتري شرق زواره، شهرستان اردستان، شمال شرقي استان اصفهان
19 درجه سانتي گراد / واقع شده است. اين منطقه داراي متوسط بارندگي ساليانه 110 ميلي متر و ميانگين دماي ساليانه 5
مي باشد. مواد مادري آن بادرفت و سيماي اراضي محدوده، دشت دامنه اي است. تعداد هشت خاك رخ در خاك هاي
مورد مطالعه حفر، تشريح و از تمامي افق هاي آن ها، نمونه هاي خاك دست خورده به منظور بررسي ويژگي هاي فيزيكي
و شيميايي جمع آوري گرديد. از بين هشت خاك رخ مطالعه شده، در دو خاك رخ، بندهايي با رنگ و بافت متفاوت
(لملا و قسمت الوويال) مشاهده شد. مطالعات ميكروپدولوژي شامل نمونه برداري دست نخورده، تهيه و تشريح مقطع
نازك خاك براي اين خاك رخ ها صورت گرفت. رده بندي خاك تمامي خاكرخ هاي مطالعه شده تا سطح فاز سري
انجام شد.
يافته ها: نتايج نشان داد كه در بعضي از لايه هاي خاك هاي بادرفتي، لملا وجود داشته و با دارا بودن 24 درصد رس، از
شرايط لازم براي آرجيليك بودن برخوردار است. ضخامت هر كدام از لملاها بين 9 و 50 ميلي متر مي باشد. در هر
لملا، رس سيليكاتي جهت دار شده به صورت كوتينگ و هيپوكوتينگ جدار منفذه و كوتينگ ذرات درشت خاك و
اينتركاليشن، تجمع يافته است. اختلاف درصد رس سيليكاتي لملا و قسمت الوويال 20 درصد به دست آمد. تعداد
لملاها كه توسط لايه هاي الوويال از هم جدا شده اند، معمولاً در يك سري عمودي، دو يا بيش از دو است. ضخامت
0 سانتي متر ضخامت دارند. در مرحله / مجموعه حداقل دو لملا، بيش از 15 سانتي متر بوده و هر يك بيش از 5
ژئوژنيك تشكيل لملا، با كاهش سرعت باد، ذرات ريزتر به صورت بندهاي خيلي نازك افقي، موازي با بندهاي ذرات درشت رسوب مي كنند. در مرحله پدوژنيك، با توقف يك جبهه رطوبتي در مرز بين لايه ريزدانه و لايه درشت دانه زير
و قبل از اشباع شدن لايه ريزدانه، جبهه رطوبتي آب خود را از طريق تبخير و يا جذب توسط ريشه از دست مي دهد.
ذرات رس معلق موجود در جبهه رطوبتي، پس از تبخير رطوبت اين جبهه تشكيل فيلم رسي مي دهند. به مرور زمان،
اين فيلم ضخيم تر و از قطر منافذ لايه ريزدانه كاسته مي شود تا اين كه در نهايت لملا تكميل گردد. وقوع انقطاع سنگي
در عمق 140 سانتي متري و پرشدگي منافذ كانالي توسط كريستال هاي گچ پدوژنيك، تشكيل پدوژنتيك لملا را تسريع
مي كنند.
نتيجه گيري: لملائي كه در خاك هاي بادرفتي وجود دارد، از شرايط لازم براي آرجيليك بودن برخوردار است و به طور
غير قابل انتظار، موجب ميشود تا در يك منطقه خشك، افق آرجيليك بوجود آيد. كاهش سرعت باد و كم شدن سرعت
نفوذ آب در لملا، تشكيل و تكامل اين لايه را باعث مي شوند. لملا قابليت نگهداري آب و مواد غذايي خاك هاي
درشت بافت را افزايش مي دهد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Loess derived soils, in both arid and humid areas are the most common soils that are formed in eolian sediments. Lamellae as thin bands are observed in both alluvial and eolian soils in various landscapes. Each lamella separates from the other one by a band with less clay content. The lamellae play a role in increasing water and nutrient holding capacitis of the coarse textured soils. Also in archaeological and geomorphological studies, indicate the approximate age of the soils. The objective of this research has been to study the macro-morphology, micro- morphology, physical and chemical characteristics of loess- derived soils with lamella.
Materials and methods: The study area is located twenty kilometers east of Zavareh, Ardestān city, north-east of Isfahan province. This area has an average annual rainfall of 110 mm and an average annual temperature of 19.5oC. Its parent materials are loess and its land form is piedmont plain. In the study soils, eight soil profiles were excavated, described and disturbed soil samples were collected from all of their horizons to investigate about the morphological, physical and chemical characteristics of the soils. Of the eight studied soil profiles, in two profiles, bands with different color and texture (lamella and the eluvial part) were observed. Micropedological studies including preparation and description of soil thin sections were carried out for these soil profiles. All of the studied soil profiles were classified at phase of soil series level.
Results: The studied loess –derived soils that all of them are Aridisols were classified in three suborders, four great groups, four subgroups, five families, eight series and eight phases of series. The results showed that in some horizons of the loess-derived soils, there are lamellae that meet argillic horizon requirements. In geogenic stage of lamella formation, with decreasing wind speed, finer particles precipitate in the form of very thin horizontal bands, parallel with the bands of coarse particles. In the pedogenic stage, with stop of a wetting front at the border between the layer of fine-grained and the underlying coarse-grained layer and before saturation of the fine-grained layer, the wetting front loses its moisture through evaporation or absorption by the roots. Clay particles suspended in the wetting front, after evaporation of the front moisture, form clay film on wall of the pores or on the surface of the sand and silt grains. Over time, the film thickens and the fine pores diameter of the fine textured bands is reduced until the lamella finally is formed. Occurrence of lithologic discontinuity at a depth of 140 cm and filling the channels by pedogenic gypsum crystals accelerate pedogenic formation of the lamella. Due to weathering of the primary iron bearing minerals, present in the lamellae forming materials, iron is released from the minerals and after oxidation, precipitates on the lamellae surfaces.
Conclusion: When wind speed decreases, finer particles precipitate in the form of very thin horizontal bands, parallel with the bands of coarse particles. This stage of the lamella formation is geogenic.
Pedogenic stage begins when a wetting front stops at the border between the layer of fine-grained and the underlying coarse-grained layer, before saturation of the fine-grained layer and the wetting front loses its moisture through evaporation or absorption by the roots. Suspended clay particles, present in the wetting front, after evaporation of the front moisture, form clay coatings on wall of the pores or on the surface of the sand and silt grains. Over time, this coating thickens and the fine pores diameter of the fine textured bands is reduced until the lamella finally is formed.
