تحول كالبدي ـ فضايي روستاهاي ساحلي گيلان ( مطالعه موردي: حوزه زيباكنار)

The physical-spatial transformations of coastal villages in Guilan (Case study: Zibakenar area)

تحولات كالبدي ـ فضايي دو دهه اخير، در بسياري از روستاهاي نواحي خزري در حال گسترش است. اين روند در سكونتگاه-هايي كه جاذبه هاي طبيعي، به ويژه ساحل، دارند، با رواج پديده خانه دوم، توسعه يافته است. منافع چشمگير تبديل اراضي زراعي و باغي به قطعات مسكوني، كشاورزان را از ادامه فعاليت زراعي رويگردان نموده است. يكي از مهم ترين حوزه هاي روستايي گيلان كه متاثر از اين پديده است، در روستاهاي ساحلي محدوده حسن رود ـ زيباكنار واقع است. در اين پژوهش، از طريق مطالعه اسنادي و تطبيقي طرح هاي هادي اول و دوم روستاهاي حوزه زيباكنار تغييرات و تحولات كالبدي و فضايي اين روستاها طي دو دهه مورد بررسي قرار گرفته است. براي درك انگيزه هاي اجتماعي ـ اقتصادي اين تحول فضايي از پژوهش ميداني با استفاده از پرسشنامه استفاده شده است كه نتيجه آن گرايش روزافزون ساكنين روستاها به تغيير كاربري اراضي زراعي و تبديل آنها به قطعات قابل فروش زمين براي احداث خانه هاي دوم بود. اين فرايند، ضمن تغيير بافت اجتماعي ـ فرهنگي روستاهاي ناحيه، به تغيير چشم انداز روستايي، تحول بافت كالبدي و تغيير ساختاري ـ كاركردي روستاها انجاميده است.

During the last two decades, coastal areas of Caspian Sea have witnessed a rapid phys- ical and spatial change in terms of converting farm lands into residential applications in rural areas. The process has been accelerated by emerging the second home phenomena, especially in settlements with a natural attraction such as beaches. Converting farmlands into residential construction encompasses a considerable economic interests and this is the reason why farmers are not eager enough to continue their previous agricultural activ- ities. Coastal villages of Hssan Roud-Zibakenar in Guilan province are considered as one of the most impacted areas by second home constructions. Based on a documentary-com- parative method, the present study has compared the first and second Rural Conductor Plans (Tarh-e-Hadi) of Zibakenar area to review the physical and spatial changes occurred at the last two decades. For better understanding of socio-economic motivations behind the spatial changes, a field work was performed and appropriate questionnaire were com- pleted. The results of field work show that there is an increasing trend among rural res- idents to convert their farmlands into residential lots for construction of second homes. Such a process not only has changed the socio-cultural contexture of the area, but also has changed the rural landscape and the structural-functional characteristics of rural area.