سيري در مراتب و جلوه‌هاي نظريه ولايت فقيه در انديشه شيعه

A Review of the Status and Manifestations of the Theory of Velayat-e Faqih in the Shiiteייs Thought

مسيله امامت و زعامت جامعه و ضرورت وجود حكومت اسلامي، يكي از بنيادي‌ترين اصول در انديشه سياسي شيعه قلمداد مي‌شود. در نگاه شيعي، امامت و ولايت از جمله مقولاتي است كه به حسب عناصر و مولفه‌‌‌‌‌‌‌هايي چون كليت، ذاتيت، دوام و ضرورت، گرچه به دو شكل متغاير، اما هر دو در يك راستا و اعم از عصر حضور معصوم عليه السلام و دوران غيبت ايشان متجلي مي‌گردد. در دوره‌اي با حضور امام معصوم عليه السلام به شكل امامت و ولايت بالاصاله ايشان در امامت نبي اسلام و پس از ايشان، امير مومنان و ايمه اطهار عليهم السلام و در دوران غيبت معصوم، به شكل نيابت فقيه جامع‌الشرايط ساختاربندي نظري مي‌گردد. اين مفروض اساسي حايز اهميت است كه مسيله ولايت فقيه بر سامانه زيست اجتماعي مسلمانان، از همان دوران اوليه عصر غيبت به صورت نظامي متعين در منظومه معرفتي فقهاي شيعه شكل گرفته، اما در هر برهه، به‌تناسب نحوه تعامل و ارتباط دستگاه فقاهت و سلطنت حاكمه، به صورتي بروز و ظهور يافته است. چنان‌كه در عصر امام خميني ره و با فراهم شدن كليه مقدمات موصِله ديگر مانند وحدت كلمه مردم در حمايت از گفتمان سياسي ايشان، تيوري ولايت‌فقيه در سعه حداكثري اين گفتمان، كه همان ولايت مطلقه انتصابي فقيه جامع‌الشرايط بود، تجلي پيدا كرد.

The issue of Imamate and leadership in society and the necessity for establishing an Islamic government is considered as one of the most fundamental principles of the Shiite political thought. In the view of the Shiite, Imamate and leadership are among the issues which, in terms of some elements and components such as totality, essentiality, permanence and necessity, are presented in contradictory forms, but both share the same orientation in the time of the infallibleʹs presence or during his occultation. The theory of Velayat-e Faqih is theoretically structured in the form of Imamate and his true guardianship for Imamate of the Muslimsʹ prophet in the time of the presence of the infalliable Imam (AS); after him, it is structured as Imam Ali and the other Imams (AS) ,and in the absence of the infalliable Imam, in the form of vicariate of a fully qualified Faqih. The basic assumption that matters is that, from the early days of the occultation, the issue of the Velayat-e Faqih in organizing Muslimsʹ social life took root in the Shia scholars’ epistemology as a determined system, but in different periods of time, it has emerged differently in proportion to the interactions and relations of jurisprudential system with the ruling monarchy. In the era of Imam Khomeini, with all preliminary stages provided, such as people’s unity of word in supporting Imam Khomeiniʹs political discourse, the theory of Velayat-e Faqih manifested in its full sense, i.e. the appointed and absolute guardianship of the fully qualified Faqih.