واكنش ارقام و لاين‌هاي پيشرفته گندم نسبت به بيماري پوسيدگي طوقه و ريشه ناشي از گونه‌هاي Fusarium culmorum وF. pseudograminearum در شرايط مزرعه و گلخانه

Reaction of wheat cultivars and advanced lines to Fusarium culmorum and F. pseudograminearum under field and greenhouse conditions

در سال‌هاي اخير به دليل كشت مداوم گندم، پوسيدگي‌هاي طوقه و ريشه اهميت خاصي پيدا نموده و سبب خسارت قابل توجهي شده است. براي مديريت اين بيماري‌ها استفاده از ارقام مقاوم يا متحمل مناسب‌ترين روش مي‌باشد. اين تحقيق به منظور ارزيابي ميزان مقاومت 70 رقم و لاين پيشرفته‌ي گندم نان و دوروم نسبت به مخلوط پنج جدايه از قارچ Fusarium culmorum تحت شرايط مزرعه‌اي در دو منطقه كرج و كرمانشاه انجام شد. همچنين واكنش اين ارقام و لاين‌هاي پيشرفته در مرحله گياهچه‌اي نسبت به جدايه هاي F. culmorum و F. pseudograminearum بطور جداگانه تحت شرايط گلخانه‌اي بررسي شد. آزمايشات مزرعه‌اي بر اساس طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار و آزمايشات گلخانه‌اي با 5 تكرار انجام شد. طي آزمايشات دو ساله در كرج ارقام و لاين‌هايC-85D-9 ،S-84-14 ،N-85-5 ،CROC-1/AE.SQARROSA (224)//OPATA، SONMEZ، M-85-7،BURBOT-6 ، C-87- 18 و TURCAN#3 از مقاومت خوبي برخوردار بودند. ارقام و لاين‌هاي 2-49، SUNR23 (GALA) 2-49/(CN#133/SUNSTATE*4)//SUNSTATE)، CHIRYA.3، BURBOT-6،WS-85-10 ، C-87-11 و C-87-18نيز در كرمانشاه داراي مقاومت بسيار خوبي به پوسيدگي طوقه و ريشه گندم بودند. رقم BURBOT-6 از سيميت و لاين پيشرفته‌يC-87-18 از موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر در هر دو منطقه مذكور از مقاومت بسيار خوبي بر خوردار بودند و حتي از ارقام مقاومي نظير 2-49 و Sunco كه در دنيا معرفي شده‌اند مقاومت بيشتري داشتند. اين ارقام براي استفاده‌ي مستقيم در مناطق آلوده و يا استفاده در برنامه‌هاي به‌نژادي توليد ارقام مقاوم به پوسيدگي هاي طوقه و ريشه معرفي مي‌شوند.

In recent years, due to monoculture of wheat, crown and root rot diseases have become more prevalent and important in Iran. These diseases are caused by Fusarium culmorum and F. pseudograminearum. Using resistant cultivars is the most efficient method to control these diseases. This research was conducted to evaluate resistance level of 70 cultivars/advanced lines of bread wheat and durum wheat obtained from CIMMYT, SPII and DARI, to a mixture of five F. culmorum isolates in Karaj and Kermanshah locations in field conditions. These experiments were conducted based on RCBD with four replications. In addition, the reactions of these genotypes were evaluated against F. pseudograminearum and F. culmorum at the seedling stage in greenhouse conditions based on RCBD with 5 replications. The results of two years field experiments in Karaj showed that cultivars/lines: C-85D-9, S84-14, N85-5, Croc- Sonmez, 1/AE, Aquarosa (224)//Opata, M-85-7, Burbot-6, C- 87-18 and Turcan#3 had good level of resistance. The results of two years field experiments in Kermanshah showed that cultivars/lines: 2-49, Gala, Chiry A.3, Burbot-6, WS-85-10, C-87-11 and C-87-18 had good level of resistance to F.culmorum. The cultivar Burbot-6 from CIMMYT and advanced line C-87-18 from SPII had a very good level of resistance to both fungal species in field and greenhouse conditions in both locations. These genotypes have potential to be used directly by farmers in the infected areas of Iran or incorporated to the breeding programs at the national or international level.