تحليل دسترسي فضايي به خدمات بهداشتي درماني در شهر مشهد

Analysis of spatial access to healthcare services in Mashhad city

برنامه‏ريزي دسترسي، به عنوان شيوه‏اي از برنامه‏ريزي يكپارچه كاربري ها و شبكه حمل‏ونقل داراي دو بعد فضايي و غيرفضايي است. موجود بودن و در دسترس بودن خدمات، از ابعاد دسترسي فضايي محسوب مي‏شود، كه اين مطالعه به بررسي خدمات درماني در شهر مشهد مي‏پردازد. روش مطالعه از نوع توصيفي ـ تحليلي، است كه براساس آن، پس از تشكيل بانك اطلاعات مكاني از فضاهاي درماني در نرم افزار ARC-GIS (شامل 6 كاربري ‏عمده با 4528 مورد فراواني) و بهره‏گيري از مدل هاي دسترسي «دومرحله‏اي حوضه شناور»، وضعيت شاخص دسترسي‏ حوزه‏هاي شهر مشهد به هر يك از فضاهاي درماني تعيين شد. مزاياي بهره‏گيري از اين روش، در مقايسه با ساير روش ها، استفاده همزمان از شاخص هايي نظير فاصله، شعاع عملكردي و تعداد تسهيلات است. نتيجه اين تحليل بيانگر عدم انطباق بين توزيع فضايي جمعيت و پراكنش خدمات درماني است. به عبارتي، نواحي مركزي شهر بهترين دسترسي و نواحي پيراموني داراي ضعيف ترين دسترسي به خدمات درماني را دارند. در ادامه، ضمن استفاده از نرم افزارspss و بهره‏گيري از مدل «تحليل خوشه‏اي دومرحله‏اي»، 1266حوزه‏ جمعيتي شهر مشهد از نظر شاخص دسترسي به خدمات بهداشتي درماني طبقه بندي شد. در اين بخش، نتايج يافته‏ها نشان داد كه شهر مشهد قابل طبقه‏بندي به دو خوشه است، شامل خوشه اول با ميانگين شاخص دسترسي 3.24 شامل 2.3 درصد حوزه‎‏هاي شهري (حوزه‏هاي داراي شرايط بسيار عالي دسترسي) و خوشه دوم با ميانگين شاخص دسترسي 0.061 شامل 97.7 درصد حوزه‏ها كه در مقايسه با خوشه اول وضعيت مناسبي را نشان نمي‏دهد. نمودارهاي تهيه شده از ارزيابي اين مدل نشان داد كه مهم-ترين شاخص درخصوص تفاوت خوشه اول با خوشه دوم، شاخص دسترسي به داروخانه‏هاست. از سوي ديگر، شاخص دسترسي به پايگاه-هاي اورژانس كمترين نقش را در اين طبقه‏بندي نشان مي‏دهد.

Objective: The main objective of this study is the analysis of urban areas access to health facilities. Its basis is to identify areas with poor access. And position of any area to access health care services should be identified. In this study in the first stage the spatial database of the health services in software ARC-GIS (including 6 major with about 4528 lots) was formed. Then use the models to “two-step floating catchment area”, status in-dicators to each of the spaces of the city of Mashhad access areas were determined. Then using the software «spss» and the “two-step cluster analysis” method, areas of the city of Mashhad was classified according to the index access. The results of this analysis indicate a lack of conformity between the spatial distribution of population and distribution of health services. Central city has the best access to health services and the surrounding ar-eas have to be weakest. Also Mashhad city be classified into two clusters. The first cluster is with an average index access of 3.24 and includes to 2.3% in urban areas (areas have access to excellent condition).The second cluster included 97.7% city areas with a mean index of 0.061 to compared to the first cluster does not show the proper position. Graphs produced by the evaluation of model showed that the most important indicator of the first cluster to second cluster is the index access to pharmacy. Emergency access has the least role in this classification. In Mashhad city Health Services is a single center. So create a new core functionality in various sectors of health care is essential. For this purpose min-imum of two core functions of health care is essential in Mashhad city