تحليل عرفاني افسانه پنجم از هشت بهشت اميرخسرو دهلوي

هشت بهشت از جمله آثار داستاني منظوم در ادب فارسي است كه امير خسرو دهلوي، شاعر قرن هفتم هجري، آن را به تقليد از هفت پيكر نظامي سروده است. امير خسرو نيز همچون نظامي در اين اثر، به نقل هفت افسانه پرداخته است؛ در آن ميان افسانه پنجم كه مربوط است به سفر بازرگان‌زاده‌اي كنجكاو براي رفتن به گرمابه‌اي شگفت‌انگيز و آگاه شدن از اسرار آن، از جمله افسانه‌هايي است كه از منظر عرفاني تاويل‌پذير است. در اين نوشتار كوشيده‌ايم تا مراحل سير و سفر قهرمان داستان را كه در اينجا از او به سالك تعبير شده است، در آن گرمابه خيالي كه مي‌تواند اشاره به وجود خود سالك باشد، مطابق انديشه عرفا مورد بررسي قرار دهيم و در حقيقت به رمزگشايي از آن بپردازيم. حاصل تحقيق اين است كه جوان در قالب سالك طريق، به سير در وجود خويش مي‌پردازد و با عوالم گوناگون و شگفت‌انگيز آن آشنا مي‌شود و نهايتاً به اسراري دست مي‌يابد كه قادر بر افشاي آن نيست، از اين رو خاموشي مي‌گزيند و از بر ملا كردن رازي كه بدان دست يافته لب فرو مي‌بندد.