رابطۀ عقل و ايمان از ديدگاه ملاصدرا با تأكيد بر شرح اصول كافي و مفاتيح‌الغيب

The relationship between intellect and faith as viewed by Mulla Sadra with emphasis on Sharh osool Kafi and Mafatih ul ghayb

رابطة عقل و ایمان از مهم‌ترین مسائل در حوزة فلسفة دین است كه با حل آن بسیاری از مسائل دیگر فلسفه حل می‌شوند. ازاین‌رو مسئلۀ رابطۀ عقل و ایمان و اینكه آیا این دو متعارضند یا خیر، از جملۀ اموری است كه به تأمل و دقت نیاز دارد. در این تحقیق رابطۀ عقل و ایمان از دیدگاه ملاصدرا را بررسی می‌كنیم تا هماهنگی یا ناهماهنگی آن دو مشخص شود. اما قبل از بیان این رابطة دیدگاه ملاصدرا لازم است دو نكته را ذكر كنیم كه ما را در این بحث یاری می‌رساند: نخست اینكه تعارض میان عقل و ایمان زمانی پیش می‌آید كه عقل از حدی كه برای آن مشخص شده است، پا فراتر نهد و در محدودۀ غیب (كه متعلق ایمان است) گام نهد، زیرا غیب تنها به‌واسطۀ ایمان قابل دستیابی است و زمانی متحقق می‌شود كه عقل به قصور خود پی برده باشد و به‌دنبال آن نیاز به ایمان را احساس كرده و بندهای مدركات و معلومات را نیز پاره كرده باشد. از همین‌رو حضرت امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «غایۀ العقل الاعتراف بالجهل».   دیگر اینكه آنچه محل تعارض است، اعتقادات نظری است نه احكام عملی. زیرا احكام عملی دین مبین اسلام، محدودۀ غیب است كه ادراك عقل در آن حجیت ندارد و عقل تنها به‌طور غیرمستقیم لوازم بیانات شرع را استنباط می‌كند.

Intellect and faith are of the most important issues in the field of philosophy of religion which can solve many other philosophical problems. Hence, investigating the relationship between intellect and faith and understanding their conflict or compatibility require a careful consideration. We, in this study, investigate the relationship between intellect and faith to identify their harmony or disharmony. But first of all we have to mention two important notes which help us: First: the conflict between intellect and faith appear just when the intellect exceed its defined limits and enter the area of unseen world (ghaib) which is the area of faith, because the unseen world can be attached by faith and when the intellect itself understand its own limitations. Then intellect feels the need to faith and put aside perspective faculty and known information as Imam Ali says: ‘the admission of ignorance is the perfection of wisdom’ Second: the conflict is in theoretical beliefs not in practical provisions. Because, Islamic practical provisions is in the area of unseen world (ghaib) where the perception of intellect has no authority. Intellect just can infer religious statements indirectly.