بررسي فراسنجه هاي ژنتيكي در جمعيت بهنژادي روشن × مهدوي با استفاده از طرح كاروليناي شمالي III

Study of genetic parameters in breeding population of Roushan × Mahdavi with North Carolina Design III

خشكسالي يكي از چالش برانگيزترين مسائل كشاورزي است، كه توليد محصولات كشاورزي از جمله گندم را به مخاطره انداخته است. تدوين برنامه ­هاي به نژادي براي بهبود عملكرد و افزايش تحمل در برابر خشكي يك امر اساسي و مهم است. به منظور اجراي برنامۀ به نژادي براي افزايش عملكرد در شرايط تنش خشكي رقم هاي گندم روشن و مهدوي تلاقي داده شدند. براي بررسي تنوع ژنتيكي و نحوۀ كنترل ژنتيكي عملكرد، اجزاي عملكرد و صفات مرتبط با تحمل به خشكي از طرح كاروليناي شمالي III استفاده شد. تنوع فراواني در جمعيت وجود داشت. اپيستازي نقش معني­ داري در كنترل ژنتيكي صفات روز تا رسيدگي، ارتفاع بوته، شمار پنجۀ بارور، وزن هزار دانه و طول سنبله داشت. براي صفات طول و مساحت برگ پرچم سهم واريانس غالبيت بيشتر از افزايشي بود. براي به نژادي اين صفات روش بالك مناسب است. براي ديگر صفات اپيستازي معني ­دار نبود و سهم واريانس افزايشي در كنترل ژنتيكي اين صفات بيشتر از غالبيت بود. اين نتايج نشان مي­ دهد گزينش در طي نسل­ هاي جداسازي براي اين صفات مؤثر است و روش شجره­ اي و يا تلاقي برگشتي براي ادامۀ برنامۀ به نژادي اين صفات توصيه مي ­شود. نتايج تحليل مسير نشان داد صفت شمار دانه در بوته بيشترين اثر مستقيم و غيرمستقيم بر عملكرد دانه را داشت.

Drought is one of the most challenging issues in agriculture which jeopardizes the production of agricultural products, including wheat. Breeding plans to improve performance and increase drought tolerance is a major issue. Mahdavi and Roushan cultivars were crossed to increase grain yield under drought stress condition. Genetic diversity and genetic control of grain yield, yield components and drought related traits were evaluated using North Carolina Design III (NCD III). Considerable genetic variation in population was existed. Epistasis had significant role in genetic control of days to maturity, plant height, tiller number, 1000-grain weight and spike length. Meanwhile, dominance variance was greater than additive for flag leaf length and area. Bulk method is suitable for breeding this trait. For other traits epistasis was not significant and additive variance was greater than dominance in genetic control of these traits. These results showed that selection in the segregate generations of these traits could be effective and pedigree method or back cross is recommended for future breeding program of these traits. Path analysis showed that number of seeds per plant had the highest direct and indirect effect on grain yield.