اخلاق وجودي ملاصدرا و پاره اي از لوازم آن

Assessment Existential Ethics of Mulla Sadra and its Implications

مشهور است كه اخلاق در نظر فلاسفۀ اسلامي اخلاق فضيلت‌ محور است. اين جستار در صدد بيان آن است كه اخلاق از ديدگاه ملاصدرا امري وجودي است و از اين جهت قلمروي گسترده دارد كه شامل عقل نظري و عملي مي‌گردد. زيرا مؤلفه‌هاي معرفتي در انديشۀ وي همان مؤلفه‌هاي اخلاقي‌اند كه خود، اصولي هستي‎شناختي به حساب مي‌آيند. انسان به ميزان برخورداري از وجود، اخلاقي مي‌گردد و ميزان و معيار اين وسعت وجودي مطابقت با اصول عقلاني- وحياني است، كه اخلاق فضيلت‌محور فاقد آن است. از سوي ديگر، نوع نگاه ملاصدرا به اين اصول و قواعدِ برگرفته از ساحت هستي اخلاق صدرايي را در اخلاق عمل‌محور محدود نمي­سازد. در اين پژوهش، كه با روش توصيفي- تحليلي همراه است، تلاش بر اين است كه ضمن نشان دادن پاره‌اي از مشتركات اخلاق فضيلت‌مدار و تكليف‌مدار، با تأكيد ملاصدرا بر الگوي اخلاقي يا ولايت­محوري، اين اخلاق را از ساير نظريات متمايز شمارد.

More often it is stated that ethics in Islamic philosophers’ view is virtue ethics. The present study attempts to show that in Mulla Sadra it is an existential one which has extent to include both speculative and practical intellect. For in his view the epistemic components are the same moral ingredients regarded as ontological principles. Man becomes moral in proportion to the extent of his enjoyment of being. Criterion for this existential extent is correspondence with revealed-rational principles missing in virtue ethics. On the other hand، Sadra’s view of these rules and principles originated from the realm of existence does not confine his ethics to act-based one. Using descriptive analytic method the present paper attempts to show common aspects of virtue ethics and deontology-oriented and distinguish Sadra’s ethics from other views which focuses on moral pattern or velaya-based ethics