تصاوير منقوش ياجوج و ماجوج در اسكندرنامه خمسه نظامي و ميزان همخواني آن با روايات اسلامي و گزارش هاي تاريخي (مطالعه موردي عصر ناصري)

از جمله مضامين مندرج در قرآن كريم، ماجراي ذوالقرنين و ساخت سدي براي رهايي مردم مجاورِ آن از تهاجم قوم ياجوج و ماجوج است؛ قومي كه در طول تاريخ با انبوهي از افسانه ها و اسطوره ها به متون هنري، ادبي و تفسيري راه يافتند. مسئله مورد بحث در اين پژوهش كه به روش توصيفي ـ تحليلي تبيين مي شود، ميزان تطبيق تصاوير موجود در كتب چاپ سنگي عصر ناصري (1313-1264ق) از اين قوم، به ويژه خمسه نظامي در بخش اسكندرنامه، با گزارش هاي تاريخي و روايات اسلامي است. يافته ها حاكي از آن اند كه ياجوج و ماجوج در تصويرنگاري اين عصر در قالب انسان هايي متفاوت از لحاظ شكل ظاهري و از نظر توانمندي و تاثيرگذاري در عالم، با ساير آدميان ترسيم شده اند. چنين موجوداتي با تصاويري از قبيل انسان ـ جانور، يا انسان هايي با شكل ظاهري اعجاب آور از قبيل بسيار زشت رو ، ترسناك و گاه با جسمي كوچك يا بسيار بزرگ و اغلب در پشت سد مصور شده اند كه تا حد زيادي با توصيفات گزارش هاي تاريخي و روايات اسلامي انطباق دارند. در اين بين گاه تفاوت هايي جزئي در تصاوير ديده مي شود كه آن را مي توان تا حد زيادي برگرفته از برداشت هاي ذهني نقاشان از پيش متن (شامل گزارش هاي تاريخي و روايي) و در گام بعد به دليل تاثير باورهاي غالب بر جامعه و خوانشي هرمنوتيكي دانست.