بررسي انتقادي ممنوعيت ارث‌بري غيرمسلمان از مسلمان

Prohibition or Non-prohibition of Non-Muslims' Inheritance from Muslims: A Critical Study

كفر در همۀ مذاهب فقه اسلامي ازجمله موانع ارث شناخته شده است و در همۀ مذاهب فقهي، وارث كافر از مورّث مسلمان ارث نمي‌برد. با‌اين‌همه، اين موضوع در زمان تدوين مقررات ارث در قانون مدني عمدي يا سهوي از نظر تدوين‌كنندگان قانون دور ماند و زمينۀ اختلاف نظر در ميان حقوق‌دانان را فراهم ساخت. سرانجام قانون‌گذار با تأخيري بسيار پس از انقلاب، با وضع مادۀ 881 مكرر قانون مدني، كفر را از موانع ارث دانست و وارث مسلمان را نيز مستحق ارث بردن از مورّث كافر دانست. گرچه مادۀ 881 مكرر به اختلاف نظر موجود ميان حقوق‌دانان پايان بخشيد، ولي خود موجب اختلاف نظر شد؛ زيرا از سويي، صدر آن به يك حكم اجماعي در ميان همۀ فرقه‌هاي اسلامي مي‌پردازد، درحالي كه ذيل ماده به حكمي اختصاصي در فقه شيعه اشاره دارد و از سوي ديگر، اين حكم اختصاصي درعمل شامل بسياري از اقليت‌هاي ديني ايراني نيز مي‌شود. رويۀ قضايي نيز در اين زمينه حكم روشني ندارد. از اين رو، الحاق يك تبصره به مادۀ 881 مكرر ضروري دانسته شد تا از شمول مادۀ 881 مكرر نسبت به اقليت‌هاي ديني جلوگيري شود. اين نوشتار به‌دنبال آن است كه دريابد چرا قانون‌گذار در هنگام تدوين قانون مدني، كفر را از موانع ارث برنشمرده، آيا الحاق مادۀ 881 مكرر به قانون مدني اقدامي درست بوده و سرانجام آيا افزودن يك تبصره به ماده ضروري است؟

In all schools of Islamic jurisprudence, heresy is among the things that prevent inheritance; thus, an infidel (Non Muslim) heir does not inherit from a Muslim testator; however, there is still controversy over the inheritance of a Muslim heir from an infidel testator among jurists. Sunnis believe that Muslims do not inherit from disbelievers, arguing that with the presence of Muslim heirs, even among the distant relatives of the deceased, an infidel heir is not entitled to inheritance. Shia (Shī 'ah) jurists, however, are persistent about the inheriting of the Muslims from infidels. That heresy prevents inheritance and Muslims are entitled to inherit from infidels had been ignored, either intentionally or unintentionally, when the inheritance law was incorporated in the Civil Code. The legislators, however, after a lengthy delay, declared that a Muslim heir is entitled to inherit from an infidel testator by adding the article 881 of Civil Code, ceasing the disputes among jurists. This paper seeks to explain why at the time of drafting the Civil Code the legislators did not regard the heresy as an obstacle of inheritance, and whether or not the addition of article 881 of Civil Code or the amendment of the law was an appropriate act.