بررسي ارتباط بين سطح، تعداد بهره بردار و تعداد دام با وضعيت مرتع در طرح‌هاي مرتع داري (مطالعه موردي: طرح‌هاي مرتع داري استان اصفهان)

(Study on the relationship between rangeland size, number of animal units and rangeland users with range condition (Case study: Range management plans of Isfahan province

طرح‌هاي مرتع داري يكي از ابزار‌هاي اصلي مديريت و بهره‌برداري از مراتع در ايران است و در تهيه آنها سطح مرتع، تعداد بهره‌بردار و تعداد دام از اهميت ويژه‌اي برخوردار مي‌باشد. تحقيق حاضر در سال 1387 در سطح مراتع استان اصفهان به منظور بررسي رابطه بين سطح، تعداد بهره‌بردار و نسبت تعداد دام موجود به تعداد دام مجاز با وضعيت مرتع انجام شد. بدين منظور با مراجعه به اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان اصفهان، ليست كليه طرح‌هاي مرتع داري تهيه و با مطالعه دقيق كتابچه طرح‌ها، سطح مراتع و تعداد بهره‌بردار هر طرح استخراج گرديد. در مرحله بعد وضعيت مراتع به روش چهار فاكتوره (مرتع قشلاقي) و شش فاكتوره (مرتع ييلاقي) و تعداد دام مجاز مراتع تعيين و همچنين تعداد دام موجود مراتع شمارش گرديد. در مرحله آخر رابطه بين سطح مرتع، تعداد بهره‌بردار و نسبت تعداد دام موجود به تعداد دام مجاز (بصورت جداگانه و مشترك) با وضعيت مرتع در سه حالت (كل مراتع، مراتع قشلاقي و مراتع ييلاقي) به روش همبستگي اسپيرمن و آناليز تشخيص (تحليل مميزي) مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج نشان داد كه سطح مرتع و نسبت تعداد دام موجود به تعداد دام مجاز در مراتع ييلاقي و مجموع مراتع قشلاقي و ييلاقي (مشتركاً) ارتباط معني‌داري با وضعيت مرتع دارد، در حالي كه رابطه معني ­داري براي هيچكدام از متغيرها با وضعيت مراتع قشلاقي يافت نشد. بنابراين كاهش سطح مرتع و نسبت تعداد دام موجود به تعداد دام مجاز با توجه به نوع مرتع (ييلاقي يا قشلاقي) مي‌تواند يكي از عوامل تاثير گذار بر تخريب وضعيت مرتع در منطقه مورد مطالعه مي‌باشد.

Range management plans (RMPs) are one of the main tools for the management and utilization of rangelands in Iran. Range size, number of animal units, and rangeland users are considered as the most important factors influencing RMPs. This study was conducted in the rangelands of Isfahan province in 2008 in order to study the relationship between range size, the ratio of permitted animal unit to existing animal unit and number of rangeland users with range condition. Accordingly, the list of RMPs was prepared. Then, the range size, the number of permitted and existing animal units and rangeland users were determined. After that, the range condition was determined using four-factor (winter rangelands) and six-factor methods (summer rangelands). Finally, the relationship between range size, the ratio of the permitted animal unit to the existing animal unit and number of rangeland users (separately and commonly) with range condition was verified by using spearman correlation and discriminate analysis. Results indicated that there was a significant relationship between range size (P≤ 0.01) and the ratio of the permitted to the existing animal unit (P≤0.05) with range condition in summer rangelands. Therefore, it is concluded that range size and animal unit could be considered as one of the factors affecting rangeland degradation.