بررسي اثرات بهينه‌سازي كاربري اراضي بر برخي خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك و شاخص فرسايش‌ پذيري آن در مراتع آوارد

Land use optimization on some physical and chemical properties of soil and itsْ erodibility index in Avard rangelands

تبديل جنگل‌ها و مراتع به اراضي كشاورزي، امروزه در سطح دنيا نگراني‌هاي زيادي را در زمينه تخريب خاك، محيط زيست و تغيير اقليم جهاني پديد آورده است. مطالعه تغييرات خصوصيات خاك در اثر تغيير كاربري اراضي، ضروري است و جهت شناخت مديريت‌هاي پايدار در هر منطقه به‌منظور جلوگيري از تخريب خاك، ايجاد و تثبيت توليد پايدار و نيز اهداف زيست محيطي مي‌تواند راه‌حل مفيدي ‌باشد. در دهه‌هاي گذشته بخش‌هاي وسيعي از مراتع آوارد به اراضي كشاورزي تبديل شده‌اند و در سال‌هاي اخير، احداث باغ‌هاي مثمر در اين اراضي زراعي كم بازده مطرح گرديده است. اين تحقيق به‌ منظور بررسي اثرات تغيير كاربري اراضي بر برخي خصوصيات فيزيكي - شيميايي خاك در منطقه آوارد انجام شد. بعد از شناسايي منطقه از طريق پيمايش صحرايي و با استفاده از دستگاه 3GPS نمونه‌ مركب خاك از عمق 30-0 سانتي‌متر هر تيمار (مرتع، زراعت غلات ، زراعت حبوبات، باغ گردو و باغ گردو- سيب ) برداشت شد و جهت تعيين برخي خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك شامل: بافت خاك، پايداري خاكدانه‌ها، جرم مخصوص ظاهري، درصد تخلخل كل،كربن آلي، اسيديته و هدايت الكتريكي به آزمايشگاه خاك‌شناسي منتقل شد. شاخص فرسايش‌پذيري خاك نيز با استفاده از رابطه نسبت رس اصلاح شده، محاسبه شد. به‌ منظور تجزيه و تحليل داده‌ها از روش تجزيه واريانس يك‌طرفه (ANOVA) استفاده گرديد. سپس به‌منظور مقايسه ميانگين‌ها از آزمون توكي در سطح معني‌داري 5 درصد استفاده شد. تجزيه و تحليل داده‌ها نشان داد كه احداث باغ‌هاي مثمر در اراضي زراعي كم بازده، بر پايداري خاكدانه‌ها و هدايت الكتريكي خاك اثر مثبت معني‌داري (P<0/05) نهاده است، اما بر ساير خصوصيات از جمله كربن آلي خاك اثر معني‌داري نگذاشته است (P>0/05). با توجه به نتايج به‌دست آمده، مي‌توان چنين نتيجه‌گيري نمود كه حفظ مراتع طبيعي مناسب‌ترين كاربري اراضي در منطقه مورد مطالعه مي‌باشد. در اراضي زراعي كم بازده منطقه مورد مطالعه نيز، احداث باغ‌هاي مثمر پيشنهاد مي‌گردد.

Todays, conversion of forests and rangelands to croplands has made concern about soil and environmental degradation and global climate change. Knowledge of the effects of land use change on soil properties is necessary and can be a solution for identifying sustainable managements in any region in order to prevent soil degradation and reach to sustainable production and environmental purposes, either. In the past decades, large part of Avard rangelands has been converted to croplands. In recent years, gardening on these low efficiency agricultural lands has been suggested. The aim of this study was to investigate the effects of gardening on some soil physical and chemical properties compared with rangeland and cropland in Avard region. At first, the study area was identified by field survey and then, three composite soil samples were obtained from depth of 0-30 cm of key area of each treatment (rangeland, walnut Garden, walnut – apple garden, cereal farm, and frijol farm). Some soil physical and chemical properties including texture, aggregate stability, bulk density and porosity, organic carbon, pH, and electrical conductivity were measured in laboratory and soil erodibility index was calculated by using the modified clay ratio relation. Data analysis was performed by SPSS.16.0 software and one way analysis of variance. In order to compare the means of studied parameters, tukey test at a significance level of 5% was applied. The results demonstrated that soil aggregate stability and electrical conductivity were significantly improved (P<0.5) as a result of gardening on the low efficiency agricultural lands, but other soil properties such as soil organic carbon were not significantly improved (P>0.5). According to the results, it can be concluded that the best land use in the study area is natural rangelands. Establishment of orchards in the low efficiency arable lands of the study area is recommended, either.