نقد آراء مفسران درباره واژه «هلوع» در آيه 19 معارج

A Critical Study of Commentators` Views on the Word Halu`a in 19 of Ma'arij

خداي متعال در قرآن كريم، صفات عقلاني و نفساني انسان را تبيين كرده است. يكي از اين اوصاف صفت «هلوع» است كه در آيۀ 19 سورۀ معارج به آن اشاره شده است. «هلوع» از اوصاف نفساني است كه مسئلۀ حريص بودن آدمي را مطرح مي‌نمايد. مفسران فريقين در پاسخ به اين سؤال كه آيۀ مذكور در مقام ذمّ انسان است يا در مقام مدح او يا به امر ديگري اشاره دارد، نظرهاي متفاوت وگاه متضادي را ارائه كرده‌اند. اكثر آنها معتقدند كه آيه موردنظر در توبيخ انسان وارد شده است؛ در مقالۀ پيش‌رو اين ديدگاه‌ها با استناد به دلايل قرآني، روايي و عقلي مورد نقد و بررسي قرار گرفته و نظر راجح، مدلل گشته است. نتيجه اينكه آيه مورد بحث، به توصيف انسان پرداخته است؛ به اين معنا كه صفت «هلوع» از ابزار كمالي است كه خداي سبحان در انسان تعبيه نموده است، به‌طوري كه با تأمّل در لفظ «خُلِقَ» ـ كه ناظر بر تكوين انسان است ـ و با تأكيد بر سياق آيات، مي‌توان بسياري از كمالات انساني از جمله فداكاري، انفاق و ... را در گرو حرص ذاتي انسان، اثبات نمود.

God, the Exalted, has explained human mental and intellectual qualities. One of these qualities is halu`a, anxious, mentioned in 19 of Ma`arij. This is a mental quality referring to covetous nature of human being. Fariqain commentators have presented different and, in some cases, opposite views on the problem if it is a condemnation, commendation or it denotes another thing. Most of them view the verse as a case for condemnation. The paper, relying on Quranic verses, traditions and reason, has studied the views in the field and supported the preferred one. As explained in the paper, halu`a has been divinely given to man as a means for perfection. With regard to the verb khuliqa, denoting creation of human being and emphasizing the context of the verses around it, we may explain such human perfections as sacrifice and forgiveness on the basis of halu`a as an essential quality of human being.