تحليلي بر مناسبات نظام‌هاي اقتصادي و شيوه‌هاي توليدي در تاريخ ايران؛ با تأكيد بر عصر سلجوقي

An Analysis on the Relations of the Economic Structures and Producing Methods in the History of Iran (with Emphasis on Seljuk Era)

در تاريخ ايران پيشاسرمايه‌داري، نظام‌هاي اقتصادي و شيوه‌هاي توليدي مستقل و داراي قدرت اثر‌گذاري تعيين‌كننده، وجود نداشت بلكه در عمل منظومة اقتصادي واحد، با سطوحي از نظام‌هاي اقتصادي و شيوه‌هاي توليدي و معيشتي به‌هم‌پيوسته، حاكم بود. شيوه‌هاي معيشتي و توليدي موسوم به دامداري، زراعي و پيشه‌وري، اساس اقتصاد جامعه ايراني در عرصة تاريخي بود. نظام‌هاي اقتصادي مذكور هرچند از لحاظ شكلي و ابزارهاي توليدي، متفاوت و به ظاهر مستقل بودند، اما همگي از حيث مباني و منابع و كاركردهاي اقتصادي، به‌هم‌پيوسته محسوب مي‌شوند. چرا كه در يك زمينه توليدي و اقتصادي مشترك شكل گرفته و داراي پيوستگي‌هاي درون‌ساختاري و كاركردي عميق بودند. چنين شرايطي موجب آن شده بود تا زمان ورود مظاهرِ اقتصاد سرمايه‌داري در دوره معاصر، همواره در طول تاريخ جامعه ايراني، هر سه شيوة توليدي دامداري، زراعي و پيشه‌وري، در قالب يك منظومه واحد اقتصادي همزيستي داشته و موجوديت يكديگر را تقويت و استمراربخشند. در پژوهش حاضر براساس ويژگي‌ها و مناسبات نظام‌هاي اقتصادي و شيوه‌هاي توليدي رايج در جامعه ايران عصر سلجوقي، به تبيين چرايي و زمينه‌هاي پيوستگي و همزيستيِ وجوه مختلف منظومه واحد اقتصادي مورد بحث، پرداخته شده است.

In the pre-capitalistic history of Iran, economic system and independen producing method with determinative impact did not exist, but in practice a single economic system with closely allied levels of economic systems and producing and living methods was dominant. Living and producing methods known as animal husbandry, agronomic and crafts manly, were basis of Iranian community’s economy in historical arena. Although mentioned economic systems in terms of structure and producing implements were different and apparently independent, through the basis, sources and economic functions considered to be joint. Since they have been formed in the same economic and producing background and had the intro-structural and deep functional adherences. Such condition caused that, at the time of appearing the manifestation of capitalistic economy in contemporary era, constantly through the history of Iranian Society, all the three producing methods: Animal Husbandry, Agronomic and Crafts manly coexisted in the format of an economic unit system. Coexisted and reinforced and sustained each other’s existence. Recent research on basis of features and relations of economic systems and current producing methods in Iran’s Society of Seljuk era, the whys and the wherefores coexistence and adherence background of different aspects of mentioned economic unit system, is explained.