بررسي جريان انرژي در مزارع گندم ديم و آبي شهرستان شهر كرد تحت دو روش خاكورزي

تجزيه و تحليل انرژي يك بوم نظام زراعي به منظور دستيابي به توليد پايدار ضروري است. در اين بررسي جريان انرژي در دو سامانه زراعي گندم آبي و ديم تحت دو نظام خاكورزي در شهرستان شهركرد در سال ۱۳۹۲ با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه با كشاورزان برآورد و مقايسه گرديد. اين مطالعه در قالب طرح كاملاً تصادفي با چهار مديريت (كشت ديم بدون خاكورزي و با خاكورزي، كشت آبي بدون خاكورزي و با خاكورزي) اجرا شد، كه در آن ۱۰ مزارع در هر مديريت به عنوان تكرار در نظر گرفته شد. در اين تحقيق شاخص هاي كارايي انرژي، بهره وري انرژي، انرژي خالص، انرژي ويژه، انرژي مستقيم و غيرمستقيم و انرژي تجديدپذير و غير تجديدپذير محاسبه شدند. نتايج حاصل از تجزيه و تحليل داده ها نشان داد كه حداكثر انرژي ورودي مربوط به سامانه كشت آبي با خاكورزي (معادل ۲۹۵۸۶ مگاژول در هكتار) و حداكثر انرژي خروجي در سامانه كشت آبي بدون خاكورزي (معادل ۷۰۷۴۳ مگاژول در هكتار) بود. بيشترين (۴۳/۲) و كمترين (۰۳/۱) كارايي مصرف انرژي در بخش دانه، به ترتيب مربوط به مديريت كشت آبي بدون خاكورزي و ديم با خاكورزي بود. همچنين بيشترين انرژي مصرفي گندم آبي در هر دو سامانه بدون خاكورزي و با خاكورزي به ترتيب مربوط به كود نيتروژن (۹۴۲۹ و ۱۰۹۲ مگاژول در هكتار) و بعد از آن به آبياري (۸۳۲۳ و ۵۱۱۷ مگاژول در هكتار) تعلق داشت و براي گندم ديم نيز بيشترين انرژي مصرفي به ترتيب در دو سامانه با خاكورزي و بدون خاكورزي مربوط به كود نيتروژن (۸۵۲۹ و ۷۲۲۰ مگاژول در هكتار) و بذر (۴۳۶۷ و ۲۴۱۲ مگاژول در هكتار) محاسبه شد. در هر دو مزارع آبي و ديم روش هاي بدون خاكورزي، داراي انرژي غيرمستقيم و غير تجديدپذير بيشتري نسبت به روش هاي داراي خاكورزي بودند. به طور كلي از نظر شاخص هاي جريان انرژي، بهترين سامانه كشت در اين منطقه مربوط به كشت آبي با روش بدون خاكورزي بود. بنابراين جهت كاهش مصرف منابع انرژي تجديدناپذير در منطقه مورد مطالعه، كاهش مصرف كودهاي شيميايي از جمله نيتروژن از طريق مديريت بهينه كود، قرار دادن بقولات در تناوب زراعي، استفاده از كود سبز، استفاده از كود دامي و آلي و نيز مديريت صحيح آب آبياري توصيه مي شود.