ارزيابي تحمل به شوري دو رقم زيتون بر اساس شاخص‌هاي رشد و تحليل روابط رگرسيوني آن‌ها با شوري

سابقه و هدف: شوري يكي از مهم‌ترين فاكتورهاي محدودكننده توليد محصولات كشاورزي است، چرا كه بيش‌تر گياهان زراعي و باغي نسبت به شوري حساس هستند. از طرف ديگر، سطح قابل‌توجهي از اراضي جهان تحت‌تاثير شوري است و اين سطح روز به روز در حال افزايش است. تنش شوري با افزايش فشار اسمزي محلول خاك، باعث اختلال در تعرق، فتوسنتز و جذب عناصر غذايي توسط گياه مي‌شود. پژوهش‌هاي متعدد نشان داده‌اند كه تحمل به شوري در برخي از درختان ميوه از جمله درخت زيتون را مي‌توان با استفاده از پايه‌هاي متحمل به شوري افزايش داد. اين پژوهش با هدف ارزيابي تحمل به شوري دو رقم زيتون زرد و ميشن، كمي كردن واكنش اندام‌هاي مختلف گياه زيتون نسبت به شوري و تعيين حساسيت شاخص‌هاي رشد نسبت به شوري انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمايش در گلخانه با پنج سطح شوري (صفر، 4، 8، 12 و 16 دسي‌زيمنس بر متر) و دو رقم زيتون ميشن و زرد، در محيط كشت بدون خاك با 10 تيمار و چهار تكرار به صورت فاكتوريل در قالب طرح آماري بلوك‌هاي كامل تصادفي اجرا شد. يافته‌ها: وزن خشك اندام‌‌هاي هوايي و ريشه، نسبت وزن خشك اندام‌هاي هوايي به ريشه و طول شاخساره در هر دو رقم در اثر شوري به‌طور معني‌‌داري كاهش يافت و اين كاهش در رقم زرد به‌طور معني‌داري بيش‌تر بود. وزن خشك ساقه، برگ و ريشه در سطح شوري 16 دسي‌زيمنس بر متر، ‌به‌ترتيب 80، 80 و 69 درصد نسبت به تيمار شاهد كاهش معني‌داري نشان دادند. از بين شاخص‌‌هاي مختلف رشد، سطح برگ بيش‌ترين و طول ميان‌گره كم‌ترين حساسيت به شوري را نشان دادند. كاهش 25 درصدي سطح برگ نسبي در رقم زرد در شوري 3/2 دسي‌زيمنس بر متر و در رقم ميشن در شوري 0/5 دسي‌زيمنس بر متر اتفاق افتاد. كاهش 25 درصدي عملكرد نسبي وزن خشك ساقه، وزن خشك برگ و ريشه در رقم زرد به‌ترتيب در شوري‌هاي 8/2، 9/2 و 4/4 دسي‌زيمنس بر متر و در رقم ميشن در شوري‌هاي 3/5، 1/6 و 9/6 دسي‌زيمنس بر متر اتفاق افتاد. سطح نسبي، تعداد نسبي، رطوبت نسبي و شاخص نسبي كلروفيل برگ‌هاي جديد با شوري رابطه رگرسيوني داشتند. شيب خط برازش در مورد اين صفات نيز در رقم زرد منفي‌تر از رقم ميشن بود كه مويد كاهش بيش‌تر متغيرهاي وابسته سطح نسبي، تعداد نسبي، رطوبت نسبي و شاخص نسبي كلروفيل برگ‌هاي جديد با متغير مستقل شوري در اين رقم بود. كاهش 25 درصدي سطح نسبي، تعداد نسبي و رطوبت نسبي برگ‌هاي جديد و شاخص نسبي كلروفيل برگ‌هاي جديد در رقم ميشن در شوري‌هاي 06/5، 51/5، 39/20 و 5/11 و در رقم زرد در شوري‌هاي 33/2، 81/2، 15 و 61/8 اتفاق افتاد كه حاكي از حساسيت بيش‌تر شاخص‌هاي رشد در رقم زرد نسبت به شوري بود. در مجموع، اگر عملكرد نسبي وزن خشك كل گياه را به‌عنوان شاخص تحمل به شوري گياه در نظر بگيريم، شيب خط برازش اين شاخص با شوري در رقم زرد منفي‌تر از رقم ميشن بود كه مويد حساسيت بيش‌تر اين رقم به شوري بود. هم‌چنين كاهش 25 درصدي عملكرد نسبي وزن خشك كل گياه در رقم ميشن در شوري 0/7 و در رقم زرد در شوري 6/3 دسي‌زيمنس بر متر اتفاق افتاد. نتيجه‌گيري: در مجموع، ارزيابي شاخص‌هاي رشد و بررسي حساسيت آن‌ها به شوري نشان داد كه رقم ميشن در مقايسه با رقم زرد از تحمل بيش‌تري نسبت به شوري برخوردار است و براي كشت در نواحي با آب و خاك شور قابل توصيه است.

Background and Objectives: Salinity is one of the most important limiting factors for crops, because of most agronomic and horticultural crops being sensitive to salinity. On the other hand, considerable lands of the world were affected by salinity and they are increasing day by day. Salinity by increasing the osmotic pressure of soil solution, disrupt transpiration, photosynthesis and nutrients uptake by plant. Numerous studies have shown that tolerance to salinity in some fruit trees including olive trees can be increased by using salt-tolerant rootstocks. This study aimed to evaluate salinity tolerance, quantification of different olive organs in response to salinity and determination of plants growth sensevity to salinity in Zard and Mission olive rootstocks. Materials and Methods: An experiment was conducted with five levels of irrigation water salinity (0, 4, 8, 12, 16 dS.m-1) in soilless culture and greenhouse condition to evaluate the effects of salinity on growth parameters of two olive rootstocks. Results: Data showed that salinity reduces significantly some growth parameters such as shoot dry weight, root dry weight, shoots dry weight to root dry weight and shoot elongation and reduction of all growth parameters by salinity in Zard rootstock were more than that of Mission. Shoot dry weight, leaf dry weight and root dry weight at 16 dS.m-1 salinity treatments were decreased 80, 80 and 69 percent respectively compared to control. Data also demonstrated that among different growth parameters, leaf area had the most sensitivity to salinity and leaf relative water content (LRWC) had the lowest sensitivity to salinity. Based on the results, relative leaf area was decreased 25 percent at 2.3 and 5.0 dS.m-1 salinity in Zard and Mission rootstock, respectively. Salinity status for 25 percent decrease of relative dry weight of these parameters were 2.8, 2.9 and 4.4 dS.m-1 in Zard rootstock and 5.3, 6.1 and 6.9 dS.m-1 in Mission rootstock respectively. Data analysis showed that there were a regression equation among salinity and some growth parameters such as relative leaf area, leaf number, leaf water content and leaf chlorophyll. Data showed that the slope of regression fit line in Zard rootstock was more negative than Mission rootstock. These results confirmed that some variables such as relative leaf area, leaf number, leaf water content and leaf chlorophyll content were more sensitive to salinity in Zard rootstock in compare to Mission rootstock. Data also showed that salinity status to for 25 percent decrees of relative leaf area, leaf number, leaf water content and leaf chlorophyll content in Mission rootstock were 5.06, 5.51, 20.39 and 11.5 and for Zard rootstock were 2.33, 2.81, 15 and 8.61 dS.m-1 respectively. Data also indicated that 25 percent decrease in total relative dry matter were in 7.0 and 3.6 dS.m-1 salinity in Zard and Mission rootstooks, respectively. Conclusion: On the whole, evaluation of plant growth parameters and their sensitivity to salinity indicated that Mission rootstock had more tolerance to salinity and was recommendable to cultivation in salt affected soils.