سرعت تجزيه ويناس چغندرقند و تاثير آن بر ويژگي‌هاي فيزيكوشيميايي دو خاك آهكي و اسيدي

سابقه و هدف: سالانه ميليون‌ها تن ضايعات آلي توسط فعاليت‌هاي شهري، صنعتي و كشاورزي در ايران توليد مي‌گردد كه رهاسازي اين ضايعات آلي باعث آلوده ساختن محيط ‌زيست مي‌شود. به‌كار بردن اين مواد در خاك‌هاي تحت كشت مي‌تواند باعث افزايش كربن آلي خاك و نيز عملكرد محصولات كشاورزي شود. ويناس چغندرقند ضايعات آلي محلول با مقدار كربن آلي بالا مي‌باشد كه مي‌تواند به‌عنوان منبعي براي تغذيه گياهان استفاده شود. ولي تاثير ويناس چغندرقند بر خصوصيات خاك ناشناخته بوده و سرعت تجزيه ويناس در خاك بايد مورد اندازه‌گيري قرار بگيرد. هدف از انجام اين پژوهش بررسي سرعت تجزيه ويناس چغندرقند و تاثير آن بر ويژگي‌هاي فيزيكوشيميايي دو خاك آهكي و اسيدي مي‌باشد. مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسي سرعت تجزيه ويناس چغندرقند و تاثير آن بر ويژگي‌هاي فيزيكوشيميايي دو خاك آهكي و اسيدي يك آزمايش با 15 تيمار و در 3 تكرار به‌صورت فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي به اجرا در آمد. در اين آزمايش تركيب فاكتوريل پنج سطح مختلف ويناس (صفر، 5، 10، 20 و 40 تن در هكتار) و سه زمان نمونه‌برداري (10، 20 و 30 روز بعد از افزودن ويناس به هر دو نوع خاك)، به‌عنوان تيمارهاي آزمايشي لحاظ گرديدند. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه تاثير زمان نمونه‌برداري و مقدار ويناس مصرفي بر ميزان رس قابل انتشار در هر دو نوع خاك آهكي و اسيدي در سطح احتمال يك درصد معني‌دار شد و با گذشت زمان نمونه‌برداري، ميزان رس قابل انتشار در هر دو خاك افزايش يافت. كاربرد ويناس در خاك اسيدي باعث افزايش ميزان رس قابل انتشار نسبت به تيمار شاهد گرديد ولي در خاك آهكي كاربرد ويناس باعث كاهش ميزان رس قابل انتشار نسبت به تيمار شاهد شد. تاثير ميزان ويناس مصرفي بر pH خاك اسيدي در سطح يك درصد معني‌دار بود و كاربرد ويناس باعث كاهش pH خاك نسبت به شاهد گرديد ولي نتايج نشان داد كه تاثير مقدار ويناس مصرفي بر pH خاك آهكي معني‌دار نمي‌باشد. البته يك روند كاهشي در pH خاك با افزايش ويناس مشاهده شد. تاثير مقدار ويناس بر EC در هر دو نوع خاك در سطح احتمال يك درصد معني‌دار بود و افزايش مقدار ويناس باعث افزايش ميزان EC در هر دو نوع خاك گرديد. همچنين نتايج به‌دست آمده نشان داد كه در مدت 60 روز، 59 درصد از كل كربن آلي ويناس در خاك آهكي و 69 درصد آن در خاك اسيدي تجزيه شد. در هر دو نوع خاك مورد آزمايش تا روز پنجم ويناس با سرعت بيش‌تري تجزيه شد و سرعت تجزيه در خاك اسيدي بيش‌تر از خاك آهكي بود، ولي از روز پنجم به بعد سرعت تجزيه در دو خاك تقريباً برابر و در خاك اسيدي كمي بيش‌تر از خاك آهكي بود. نتيجه‌گيري: به‌طوركلي استفاده از ويناس چغندرقند خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك‌هاي آهكي و اسيدي را تحت‌تاثير قرار داد؛ كه اين تاثير در خاك اسيدي بيش‌تر قابل مشاهده بود.

Background and Objectives: Million tons of organic wastes are produced in Iran annually through the industrial, municipal and agricultural activities which are released into the environment causing pollution. Appropriate use of these organic wastes in cultivated soils can increase the organic carbon content of the soils and the yield of agricultural crops. Sugar beet vinasse is a liquid organic waste with high organic carbon content that can be used as a source of plant nutrients but its effects on the soil properties are not known and vinasse decomposition rate need to be measured. The aims of this research were to study the dynamics of sugar beet vinasse in soils and to assess its effects on physicochemical properties of calcareous and acidic soils. Materials and Methods: To determine the effects of vinasse on physicochemical properties of a calcareous and an acidic soil a factorial experiment based on a complete randomized design and three replications was carried out. Factorial combinations of five vinasse levels (0, 5, 10, 20 and 40 t/ha) and three exposure times (10, 20 and 30 days) were considered as the treatments of this experiment. Results: The result of the experiment showed that the percentage of dispersible clay in both soils increased as the exposure time increased. The effects of vinasse levels were also significant on the percentage of dispersible clay and application of vinasse increased and decreased this parameter respectively in acidic and calcareous soils. The result of analysis of variance of data showed that time of exposure to vinasse was not effective on the pH of the soils. Application of vinasse decreased the pH of the acidic soil significantly, but it was not effective on the pH of the calcareous soil. The application rate of vinasse was effective on EC of both soils and the EC increased with increasing the application rate. To compare decomposition rates of vinasse in acidic and calcareous soils, an experiment was performed in this experiment. Vinasse was added to samples of both soils at the rate of 5% and the samples were incubated for 2 months and the decomposition rates of vinasse were measured by direct method including collecting CO2 in sodium hydroxide. The results showed that 59% and 69% of vinasse carbon was decomposed respectively in calcareous and acidic soils during incubation period (60 days). The decomposition rate of vinasse was faster in the beginning of the incubation period (first 5 days) and decreased with time. In the first 5 days of incubation period, the decomposition rate of vinasse was higher in the acidic soil than the calcareous soil. But after that and as the time elapsed the decomposition rates of vinasse in both soils became similar. Conclusion: In general, application of sugar beet vinasse affected the physical and chemical properties of calcareous and acid soil, but these effects were more visible in acidic soil.