تحليل سازه‌هاي موثر بر مشاركت روستاييان در مديريت و بهره‌برداري شبكه‌ي آبياري و زهكشي دشت ليشتر

Analysis of Factors Affecting Rural Peopleייs Participation in Management and Exploitation of Irrigation and Drainage Networks of Lishter Plain

اهميت آب به‌عنوان مايه‌ي حيات و شرط لازم در شكل‌گيري و بقاي اجتماعات روستايي در شرايط اقليمي و جغرافيايي ايران و نيز به‌عنوان محرك اصلي و محور توسعه‌ي كشاورزي، لزوم مديريت مصرف شايسته و كارآمد آن را ضروري‌تر مي‌سازد. از اين‌رو، حضور مسيولانه و فعال بهره‌برداران در مديريت سامانه‌هاي آبياري بر مبناي اصول و مباني رهيافت مديريت مشاركت‌مدار مي‌تواند سهم به‌سزايي در مديريت پايدار منابع آبي كشور داشته باشد. هدف اصلي مطالعه حاضر، شناسايي عوامل موثر بر مشاركت روستاييان در مديريت و بهره‌برداري از شبكه‌ي آبياري و زهكشي دشت ليشتر شهرستان گچساران است. جامعه‌ي آماري اين پژوهش شامل 417 نفر از بهره‌برداران و روستاييان تحت پوشش شبكه بوده است كه از اين ميان، تعداد 163 نفر با استفاده از جدول كرجسي و مورگان به روش نمونه‌گيري تصادفي طبقه‌بندي شده به‌عنوان نمونه‌ي آماري انتخاب شدند. ابزار اصلي مورد استفاده جهت گردآوري داده‌ها، پرسشنامه‌اي ساختارمند بوده است كه روايي آن بوسيله‌ي اساتيد گروه توسعه‌ي روستايي دانشگاه ياسوج و كارشناسان مربوطه مورد تاييد قرار گرفت و پايايي آن با استفاده از ضريب آلفاي كرونباخ از 633/0 تا 923/0 برآورد شد. يافته‌ها نشان داد كه متغيرهاي سرمايه‌ي اجتماعي، نگرش نسبت به اثربخشي مشاركت، عوامل اجتماعي- فرهنگي، عوامل ساختاري، تجربه‌ي كشاورزي، سابقه‌ي مشاركت كشاورزان در طرح‌هاي مشاركتي، رابطه‌ي مثبت و معني‌داري با مشاركت در مديريت و بهره‌برداري از شبكه‌ي آبياري داشته است. در مقابل، رابطه‌ي عوامل اقتصادي، نگرش نسبت به نهادهاي مربوطه، عوامل فني، مدت اقامت در روستا، سطح تحصيلات، مساحت و تعداد قطعات اراضي زراعي و اراضي تحت پوشش شبكه، با مشاركت كشاورزان معني‌دار نبوده است. فزون بر آن، نتايج حاصل از رگرسيون خطي چندگانه حاكي از آن است كه متغيرهاي عوامل ساختاري و تجربه‌ي كشاورزي، حدود 44 درصد از تغييرات متغير ميزان مشاركت در شبكه‌ي آبياري و زهكشي را تبيين مي‌كنند.

The importance of water as a life source and a requisite for survival of rural areas as well as main driver of agricultural development made it necessary to manage its usage efficiently. Thus, it is really necessary that water users have a responsible and active participation in the management of water systems. The purpose of this survey research was to identify the factors affecting rural peopleʹs participation in the management and exploitation of irrigation and drainage networks in the Lishter Plain of Gachsaran County. Data was collected from a sample of 163 villagers which was selected based on stratified random sampling procedure. In the survey, data gathering tool was a close ended questionnaire. Its validity was verified using the face validity procedure. Its reliability was also calculated using Cronbachʹs alpha reliability from 0.633 to 0.923 based on a pilot study scores. The results showed that social capital, attitude towards participation, farming experience and prior participation experience have a positive and statistically significant effects on management and exploitation of irrigation systems, while other variables such as economic concerns, attitude towards official staff, the period of residency in village, educational level, planting area, number of farms and irrigation network coverage had no significant effects. The results of multiple linear regression indicated that structural factors and farming experience can explain about 0.439 of the variance of dependent variable that is participation in the management and exploitation of irrigation networks of the study area.