وابستگي خصوصيات رواناب به ابعاد كرت در كشتزار ديم تحت باران هاي منطقه نيمه خشك

Dependency of runoff characteristics on the plot scale in rainfed land under semi-arid rainfalls

رواناب عامل مهم فرساينده خاك است كه توليد آن تحت تاثير عوامل متعدد از جمه طول دامنه قرار مي گيرد. آگاهي از اين موضوع مي تواند در برنامه ريزي حفاظت خاك به ويژه در كشتزارهاي ديم سودمند باشد. هدف از اين مطالعه تعيين اثر طول دامنه بر خصوصيات رواناب (حجم كل رواناب، رواناب در واحد سطح و ضرب رواناب) در منطقه نيمه خشك در شمال غرب ايران بود براي اين منظور، تعداد 22 كرت با طول هاي مختلف (1 تا 22/1 متر) با عرض يكسان بر اساس معادله جهاني هدر رفت خاك در زميني ديم با شيب يكنواخت 10درصد احداث شدند. مشخصات رواناب تحت باران طبيعي براي يك دوره چهارده ماهه از فروردين 1394 تا خرداد 1395 اندازه گيري شد. نتايج نشان داد كه تفاوتي معني دار بين كرت ها از نظر حجم كل رواناب توليد شده وجود داشت (p<0/001). هم چنين توليد رواناب در كرت هاي تا طول 8 مترنيز متفاوت بود (P<0/01) با اين حال كرت هاي با طول بزرگ تر (از 9 تا 1/22متر) تقاوت معني دار از نظر توليد رواناب نداشتند. به طور كلي رابطه اي معني دار بين حجم رواناب و طول كرت (R2=0/97) وجود داشت. ضريب رواناب طي رخدادهاي بارندگي دچار تغييرات زياد شد با اين وجود رابطه اي بين ضريب رواناب و شدت بارندگي مشاهده نشد. رواناب در واحد سطح نيز با افزايش طول كرت تا طول 8 متر به شدت افزايش يافته و از آن پس دچار كاهش تدريجي شد بر اين اساس كرت با طول 8 متر را مي توان كرتي مناسب براي مطالعات رواناب در كشتزارهاي ديم در نظر گرفت.

Runoff is the major soil erosive factor which can be controlled to different factors such as hillslope length. Knowledge of the role of hillslope length in runoff can help in designing soil conservation practices particularly in rainfed lands. This study was carried out to investigate the effect of slope length on runoff in rainfed lands of semi-arid regions, north west of Iran. Twenty two plots with different lengths ranging from 1 to 22.1 m and with the same width were installed on a 10% slope according to the Universal Soil Loss Equation model. Runoff characteristics (total runoff volume, runoff per area and runoff coefficient) were determined for a fourteen-month period from March 2015 to Jun 2016. The results indicated that significant difference was found among the plots in total runoff volume (P< 0.0001). Total runoff volume was significantly differed from 1-m plot to 8-m plot while in the higher plots (from 9-m to 22.1-m plots) there was no statistically difference among the plots (R2=0.97). In general, a significant relationship was found between total runoff and the plot length. Runoff coefficient was largely differed in the rainfall event. There was no significant relationship between runoff coefficient and rainfall intensity. Runoff per area increased from plot 1-m to plot 8-m and decreased gradually in the larger plots. According to this result, plot 8-m can be considered as a proper plot for investigating runoff in the rainfed lands.