بررسي اثر تغيير كاربري اراضي بر عرضه خدمات اكوسيستم (ذخيره و ترسيب كربن)

(Assessing the Impact of Land Use Change on Ecosystem Services Supply ) Carbon Storage and Sequestration

خدمات اكوسيستم منافعي هستند كه افراد به‌شكل مستقيم يا غيرمستقيم از اكوسيستم به‌دست مي‌آورند. با هدف بررسي اثر تغيير كاربري اراضي بر عرضه خدمات اكوسيستم، مدل ذخيره و ترسيب كربن از بسته نرم‌افزاري InVEST نسخه 3.0.0 استفاده شد. اين پژوهش در بخش شرقي حوزه آبخيز گرگان‌رود استان گلستان در سه دوره زماني 1984، 2010 و 2036 اجرا شد. براي پيش‌بيني تغييرات آتي كاربري اراضي از تحليل زنجيره ماركوف و شبكه خودكار استفاده شد. ميزان كربن موجود در چهار منبع ذخيره كربن شامل بيوماس روزميني، بيوماس زيرزميني، خاك و لاشبرگ به تفكيك كاربري اراضي از گزارش‌هاي IPCC استخراج شد. بررسي روند تغيير كاربري اراضي نشان داد كه در سال 1984 پوشش جنگلي بيش از 50 درصد منطقه را به‌خود اختصاص داده است در حالي‌كه با گذشت زمان به‌تدريج از وسعت آنها كاسته شده و تا سال 2036 مساحت پوشش جنگلي به كمتر 20 درصد كل منطقه خواهد رسيد. نتايج نشان داد كه روند تغيير كاربري با كاهش ذخيره كربن همراه بوده است. به اين ترتيب در بازه زماني 1984 تا 2010، در ۸۱۵/۲ كيلومتر مربع از منطقه مورد بررسي ترسيب منفي مشاهده شد كه با ادامه روند جنگل‌زدايي تا سال 2036، ۴۰۱/۹ كيلومتر مربع بر اين مساحت افزوده خواهد شد. ادغام مفهوم خدمات اكوسيستم در مباحث برنامه‌ريزي مكاني سرزمين و مديريت كاربري اراضي نيازمند تهيه نقشه‌هاي مكاني خدمات اكوسيستم در مقياس منطقه‌اي است كه در پژوهش حاضر سعي شد به اين موضوع پرداخته شود.

Ecosystem services are benefits that people obtain directly or indirectly from ecosystems. InVEST software was used for assessing the impact of land use change on carbon storage and sequestration. This study, covering the years1984, 2010 and projecting for the year 2036 was implemented using Markov–Cellular Automata in the eastern part of Gorgan-rud watershed in Golestan Province. The amount of carbon stored in carbon pools includes aboveground biomass, belowground biomass, soil and dead organic matter. These pools were extracted based on IPCC guidelines. Assessed and modeled trend of land use change showed that forest area covering more than 50 percent of the study area in the year 1984 reaches less than 20 percent of study area up to the year 2036. Results showed that land use change trend have caused a decrease and will do so in terms of the carbon storage. According to the results between years 1984 and 2010, around 815.2 km2 of the study area has experienced negative carbon sequestration. With the continued trend in deforestation, around 401.9 km2 will be added to this amount up to the year 2036. Integrating ecosystem services results with land use planning and land use management requires spatial maps of ecosystem services in regional scales that was emphasized in this study.