ارزيابي توجيه‌پذيري خلق پول به وسيله سيستم بانكي در نظام بانكداري اسلامي

Feasibility Assessment of "Money Creation by the Banking System" in the Islamic Banking

قابليت خلق پول به وسيله بانك‌هاي تجاري، اين سوال را به‌ وجود مي‌آورد كه آيا اين پديده از ديدگاه ارزش‌ها و اهداف اقتصادي اسلام قابل دفاع و تاييد است؟ مخالفان خلق پول بانكي آن را ضد ثبات، نقض‌كننده اصول اخلاقي، ناعادلانه، ناقض قدرت دولت در اعمال حق حاكميتي انتشار پول و محرك فعاليت‌هاي فاقد اولويت اجتماعي معرفي كرده و مدافعان بر مزاياي آن به‌ويژه فراهم‌سازي اعتبار براي بسط توليد پافشاري مي‌كنند. متفكران مسيحي بر اين عقيده‌ هستند كه خلق پول بانكي از جهت سازگاري با ملاك‌هاي ديني مردود است. در ادبيات اقتصاد اسلامي نيز گرايش غالب در بين محققان، رد توان خلق پول به وسيله نظام بانكي از حيث سازگاري با معيارهاي ديني است. پژوهش پيش رو با پافشاري بر دو معيار اصلي عدالت و مولديت، خلق انعطاف‌پذير پول به وسيله نظام بانكي را به ‌صورت بالقوه امكاني در جهت گسترش توليد و تحقق هدف آباداني معرفي كرده؛ اما ميزان فعليت‌يافتن آن را موضوعي مرتبط با عوامل موثر بر مقصد تخصيص اعتبارات بانكي مي‌داند. از ديدگاه معيار عدالت، خلق پول بانكي به جهت اتكاي به امتيازات تبعيض‌آميز و همچنين آثار توزيعي منفي، در هر دو معناي برابري در فرصت‌ها و توازن در نتايج، مردود ارزيابي شد؛ ازاين‌رو همسوسازي خلق پول بانكي با اغراض اقتصادي دين، مستلزم تمهيد سازوكار‌هايي جهت تطابق مقصد اعتبارات بانكي با اولويت‌هاي اجتماعي، تخفيف آثار منفي توزيعي، در كنار بازشناسي سهم دولت (جامعه) از سهم بانك در منافع خلق پول و ماليات‌ستاني آن است.

Feasibility Assessment of "Money Creation by the Banking System" in the Islamic Banking Hassan Sobhani * Hossein Doroudian ** Abstract The money creation by commercial banks, raises the question whether this phenomenon is defensible and vindicable from the perspective of economic values and goals in Islam? Opponents of bank money creation introduce it as an anti-stability, violator of ethics, unfair, violator of state power in exercising its right to publish money and stimulator of no priority social activities while defenders emphasize on its advantages especially in providing credit to expand production. Christian scholars unanimously believe that the bank money creation in terms of compatibility with the religious criteria is not acceptable. The dominant tendency among scholars in Islamic economics literature implies that money creation by the banking system is not acceptable too. This study by emphasize on the two main criteria of justice and productivity, introduce the flexible creation of money by the banking system as a potential instrument in order to expand production and realization of the goal of prosperity while its actualization depends on the effective factors of credit allocation. From the perspective of justice, banking money creation is not acceptable due to the reliance on discriminatory rates as well as negative distributional effects, in both senses of equality of opportunity and equality in results. Thus the alignment of banking money creation and economic motives of religion involves various considerations such as designing mechanisms for consistency of bank credit with social priorities, decresing negative effects of distribution, and finally redefining the contribution of government (society) in benefits of money creation and its taxation.