نقش منابع تمليكي (آزاد) در تامين مالي و وصول مطالبات غيرجاري نظام بانكي

The Role of Owned (Free) Resources in Financing and Non-performing Loans Recovery in Banking System

چكيده يكي از چالش‌هاي اساسي نظام بانكداري بدون ربا در ايران، عدم توجه به ماهيت منابع جذب‌شده از طرف بانك‌ها به‌ويژه فقدان شناخت ماهيت منابع يا تسهيلات دريافت‌شده از طرف مشتريان مي‌باشد؛ اين امر سبب شده است مشتريان بانك‌ها و موسسات اعتباري اغلب در انديشه دستيابي به منابع ارزان‌قيمت بانكي باشند. به دليل عدم آشنايي نظام بانكي با منابع تمليكي (آزاد)، حساسيت كاركنان بانك‌ها و مشتريان نسبت به ماهيت قراردادها و رعايت موازين شرعي قانوني، به‌كارگيري به‌جا و درست اين قراردادها كمتر شده است. اين مقاله به بررسي تحليلي- توصيفي و مطالعات اسنادي موضوع منابع تمليكي (آزاد) پرداخته و درصدد بررسي اين فرضيه است كه براي وصول مطالبات غيرجاري بانك‌ها و كاهش صوري ‌شدن معاملات، مي توان از قراردادهاي كه منابع تمليكي ايجاد مي‌كنند، استفاده نمود؛ مطالعه انجام‌شده نشان مي‌دهد كه قراردادهاي مبادله‌اي بهترين راهكار براي ايجاد منابع تمليكي مي‌باشند. نتايج بررسي انجام‌شده نشان داد كه قراردادهاي خريد دين، اجاره‌ به شرط تمليك، سلف، مشاركت تناقصي، مشاركت حقوقي، قرض‌الحسنه، مرابحه، جعاله و استصناع به ترتيب بهترين قراردادها در ايجاد منابع تمليكي هستند؛ با توجه به تمليكي بودن تسهيلات اعطايي در قالب اين قراردادها و مالكيت تسهيلات‌گيرنده بر منابع دريافتي از بانك، حساسيت و دغدغه شرعي نحوه مصرف اين‌گونه تسهيلات كاهش يافته و معاملات صوري در نظام بانكي كاهش مي‌يابد. واژگان كليدي: منابع تمليكي يا آزاد، تجهيز و تخصيص منابع، مشاركت تناقصي، مطالبات غيرجاري. طبقه‌بندي JEL: G21، G24،Z12 .

The Role of Owned (Free) Resources in Financing and Non-performing Loans Recovery in Banking System Mohammadnaqi Nazarpoor * Akbar Keshavarzian ** Abstract One of the main challenges in Iranʹs banking system, is lack of attention to the nature of the resources attracted by customers, especially the lack of understanding of the nature of the resources or facilities received by borrowers. This has led to bank customers often seek to low-cost resources. Due to the lack of familiarity with the owned resources in banking system, bank employees and customers have become indifferrent about the nature of contracts and its compliance with the Sharia law, and using them in an appropriate and correct method. This article reviews the owned resources from the perspective of the analytical and descriptive and documentary studies. The hypothesis is "for non-performing loans recovery and prevention of formal transactions, banks should use cotracts wich release owned resources." The study shows that the best way to create owned resources are using exchange contracts such as Sale of debt, Ijara ended with ownership, Salaf, diminishing Musharakah, legal Musharakah, Interest Free loan (Al Qard Al hasan), Murabaha, Jaeala, Istisnaʹa. Because of borrowerʹs ownership on bank sources in the framework of this contracts, it seems that there is no Shariʹa considerations about how to use the resources and as a result formal transactions in the banking system decrease, too. Keywords: Owned Resources, Mobilization and Allocation of Resources, Diminishing Musharakah, Non-performing Loans. JEL Classification: G21, G24, Z12.