بررسي باستان‌شناختي تپه‌گرياشان سنندج براساس مدارك و شواهد سطحي

An Archaeological Survey of Tappeh Geryashan of Sanandaj

باوجود مطالعات و كاوش‌هاي اخير صورت‌ گرفته در تعدادي از محوطه‌هاي پيش ‌ازتاريخ در استان كردستان، اين منطقه در مقايسه با همسايه‌هاي شمالي و جنوبي خود، از نظر اين مطالعات ناشناخته‌تر باقي‌مانده است. از جمله دوره‌هاي كم‌تر شناخته شده‌ي پيش‌ ازتاريخ استان، دوره‌ي مس‌وسنگ مي‌باشد. اين درحالي است كه تپه‌ها و محوطه‌هاي زيادي از اين دوران در جاي‌جاي استان تاكنون شناسايي شده است. از جمله كليدي‌ترين آثار شناسايي شده از اين دوران، تپه «گرياشان» در حاشيه‌ي جنوب ‌شرقي سنندج است. براساس بررسي‌هاي صورت ‌گرفته، اين تپه سفال‌هاي شاخص هر دو دوره‌ي مس ‌وسنگ مياني و جديد را داراست. تپه در حاشيه‌ي يكي از رودخانه‌هاي دائمي سنندج به ‌نام «قشلاق» جاي دارد. هدف از اين نوشتار، معرفي اين اثر پيش‌ازتاريخي در حوالي شهر سنندج و نيز بررسي گاهنگاري آن از طريق مطالعات نمونه‌برداري از سفال‌هاي سطحي و مقايسه آن‌ها با ساير محوطه‌هاي هم ‌دوره در غرب كشور است. مسأله و سؤال اصلي تحقيق مورد نظر اين است كه چه نوع مشابهت‌هايي بين سفال‌هاي اين محوطه و ساير محوطه‌هاي هم ‌دوره در نواحي مجاور وجود داشته است؟ از نظر گاهنگاري سفال‌هاي اين محوطه در چه مقطعي از افق فرهنگي پيش ‌ازتاريخ زاگرس قرار مي‌گيرند؟ شباهت‌هاي انكارناپذير سفال‌هاي اين تپه با ساير محوطه‌هاي زاگرس و نيز شباهت الگوي پراكنش محوطه‌هاي اين دوره در منطقه‌ي سنندج با مناطق همجوار، نمي‌توانسته تصادفي باشد و مطمئناً در نتيجه‌ ي برقراري ارتباط ساكنان محوطه با مناطق همجوار در دوران پيش‌از تاريخ دارد؛ البته، تنها بررسي‌هاي سطحي جواب‌گوي مشخص كردن چگونگي نوع ارتباطات نبوده و كاوش‌هاي باستان‌شناختي در مشخص كردن نوع اين ارتباطات سودمند خواهد بود.

In spite of the archaeological surveys and excavations in Kurdistan region, this area remained less known compare to the northern and southern neighboring areas regard to the prehistoric period studies. One of these less known prehistoric periods is chalcolithic. Noted many archaeological sites belong to the chalcolithic period reported until now in different parts of Kurdistan region. One of the key chalcolithic sites of Kurdistan area is Tappeh Geryashan located in the vicinity of Sanandaj city. Based on archaeological survey of the site it become clear that the site including the potteries of both middle and late chalcolithic period. Site locates near one of the permanent river of Sanandaj called Qeshlagh. The research methodology of this paper is based on comparative studies. The main subject of the paper is about the chronology of Tappeh and its similarity with other contemporary sites in Zagros. It seems that there is some kind of interaction between these site and other sites located in vicinity area. What have been named as culture of painted buff pottery custom in chalcolithic period is also can be seen in Sanandaj. The martial culture and distribution patterns of the sites in Sanandaj are exactly the same with other regions of Zagros. These evident similarities are not sudden surely and are because of interaction of the sites during chalcolithic period in Zagros. It should be noted that determining the kind of this relation and interaction of the sites during this period on the basis of surface survey is impossible. In order to find that, there were some kind of relation and interaction between the sites, more archeological studies are needed. Archeological excavation and laboratory studies of findings may help to response to the proposed questions. Unfortunately, the site has damaged by human interference. It has been surrounded by modern construction and for the protection of the site for future studies its delimitation is required. Even the archaeological surveys and excavation in Kurdistan region, this area remains less known compare to the northern and southern neighbor areas regarding to the prehistoric period studies.