پديد آورندگان :
محمدي، صديقه دانشگاه تحصيلات تكميلي صنعتي و فناوري پيشرفته، كرمان - پژوهشگاه علوم و تكنولوژي پيشرفته و علوم محيطي - گروه اكولوژي , پناهي، فاطمه دانشگاه كاشان - دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين - گروه علوم مهندسي بيابان
كليدواژه :
اكوسيستم , تنوع , كرمان , كوهستان , نمك پاشي
چكيده فارسي :
استفاده از نمك به‌عنوان پايين‌آورندۀ نقطۀ انجماد آب در سطح جاده هاي مناطق كوهستاني كشور استفادۀ طولاني و گسترده دارد. اين پژوهش با هدف تعيين اثر نمكپاشي جاده بر درصد تركيب گونه اي، شاخص هاي تنوع و غناي گونهاي اكوسيستم مرتعي مجاور جاده در منطقۀ گدار كفنوئيه جادۀ بافت‌ـ كرمان در سال 1395 انجام شد. پس از تعيين يك منطقۀ همگن از نظر شرايط اكولوژيكي در سمتي از جاده كه رواناب ها به آن سو جريان دارند، به نمونه برداري پوشش گياهي اقدام شد. نمونه برداري پوشش گياهي با استقرار 80 رولوه به‌صورت سيستماتيك در امتداد چهار ترانسكت 150 متري انجام شد. به اين‌‌صورت كه در هر ترانسكت 10 رولوه (پلات) اول نزديكتر به هم (هر پنج متر) و 10 رولوۀ دوم دورتر از هم (هر 10 متر) روي ترانسكت استقرار يافتند. پس از استخراج شاخص هاي تنوع و غنا بر مبناي حضور داشتن و نداشتن گونه ها در محيط نرم افزاري PAST و BIO-DAP، اثر فاصله از مركز نمك پاشي (جاده) بر كليۀ شاخص ها با آزمون ANOVA يكطرفه و مقايسۀ ميانگين داده ها با آزمون چنددامنۀ دانكن بررسي شد. نتايج نشان داد در فاصلۀ صفر تا 40 متري از جاده گونه هاي گياهي مهاجم كرقيچ، شيرسگ و شيرين‌بيان سهم زيادي از تركيب گونه اي را به خود اختصاص داده‌اند. يك نرخ افزايشي معنادار در شاخص چيرگي و برگر (به‌ترتيب 86/7 و 98/7 درصد نسبت به حاشيۀ جاده و 18/27 و 115 درصد نسبت به دورترين نوار از جاده) و كاهشي معنادار در شاخص هاي سيمپسون، شانون، مارگاروف، منهينگ و فيشر (به‌ترتيب 45/2، 49/6، 38/5، 14/6 و 30/2 درصد نسبت به حاشيۀ جاده و 53/4 و 68/5، 77/6، 51/4 و 76/8 درصد نسبت به دورترين نوار از جاده) در نوار 40 متري از جاده مشاهده شد كه بيان‌كنندۀ غالب‌بودن گونه هاي محدود با جمعيت زياد (بيشتر علف شور) بود. گونۀ غالب و بومي مراتع منطقه (درمنۀ كوهي) به همراه ساير گونه هاي همراه مانند يال اسب و گون زرد از فاصلۀ 50 متر از جاده حضور پيدا كرده و با بيشتر‌شدن فاصله از جاده سهم آنها در تركيب گياهي بيشتر شد. بر اساس يافته هاي اين پژوهش نمك پاشي جاده به‌دليل تغيير دادن شرايط اكولوژيك به نفع گونه هاي مهاجم و شورپسند، شاخص هاي غنا، تنوع گونه اي را به‌طور معناداري كاهش داده است كه اين مهم به كاهش توان و آسيب پذيري زياد اكوسيستم هاي مرتعي مجاور منجر خواهد شد.
چكيده لاتين :
An intense utilization of salt for lowering the freezing point of water in the mountainous areas of Iran country has been applied for a long period. Therefore, this study aimed to determine the effect of road deicing salt on the vegetation composition, species richness and diversity indices in rangeland ecosystems of the area adjacent to Godar Kafanooieh road, Baft-Kerman, Iran in 2016. Sampling of vegetation was carried out after determining a homogeneous area of ecological factors on the side of the road where runoff flowed into it. The establishment of 80 plots based on a systematic sampling of vegetation along the four transects with length of 150 meters was performed. In this regard, the first ten plots on each transect were established every 5 meters and the distances between other plots were 10 meters. After calculating the diversity and richness indices based on presence or absence of species in the PAST and BIO-DAP software, the effect of distance from the salting road was examined by one-way ANOVA test, and mean comparison was analyzed by Duncan's multiple range test. Results from 0 to 40 meters far from the road showed that plant species as Hertia intermedia, Ephorbia larica and Glycyrrhiza glabra have a high proportion of species composition. A significant increasing rate of Dominance and Burger indicators (86.7 and 97.7 percent in comparison to near road and 18.27 and 115 percent in comparison to farthest distance from road (150 meters), respectively) and the decreasing rate of Simpson, Shannon, Margarof, Menhing and Fisher indicators (45.2, 49.6, 38.5, 14.6 and 30.2 percent in comparison to near road and 53.4, 68.5, 77.6, 51.4 and 76.8 percent in comparison to the farthest distance from road (150 meters), respectively) at the 40 meters far from the road indicated the dominance of few species with high population (mostly Salsola inconesense). Native rangeland species (Artemisia aucheri) along with other species such as Stipa barbata and Astragalus parrowianus were observed at 50 meters distance from the road and their contribution to vegetation composition was raised with increasing the distance. According to this research, salt deicing due to changing the ecologic condition for invader and halophyte species, will decrease richness and diversity of species and will also diminish the potential and increase vulnerability of near rangeland ecosystems.
