پديد آورندگان :
نخستين روحي، مهسا دانشگاه تبريز - دانشكده جغرافيا و برنامه ريزي , رضايي مقدم، محمدحسين دانشگاه تبريز - دانشكده جغرافيا و برنامه ريزي - گروه رئومورفولوژي , رحيم پور، توحيد دانشگاه تبريز - دانشكده جغرافيا و برنامه ريزي
كليدواژه :
آب هاي زيرزميني , آسيب پذيري , سيستم اطلاعات جغرافيايي , دشت عجب شير , مدل SI , مدل DRASTIC
چكيده فارسي :
دشت عجب شير در استان آذربايجان شرقي و در شمال غرب ايران واقع شده است. اين دشت تأمين كنندۀ آب شرب، كشاورزي و صنعت شهرستان عجب شير است. در اين تحقيق با توجه به ويژگي هاي هيدرولوژي و هيدروژئولوژي منطقۀ مطالعه‌شده، آسيب پذيري منابع آب زيرزميني آبخوان در برابر عوامل آلاينده با استفاده از دو مدل DRASTIC و SI در محيط سيستم اطلاعات جغرافيايي پهنه بندي شده است. در مدل DRASTIC از هفت پارامتر شامل عمق سطح ايستابي، تغذيۀ خالص، محيط آبخوان، محيط خاك، توپوگرافي، محيط غيراشباع و هدايت هيدروليكي براي تهيۀ نقشۀ آسيب پذيري استفاده مي شود. در مدل SI نيز پنج عامل عمق آب زيرزميني، تغذيۀ خالص، سنگ شناسي آبخوان، توپوگرافي و كاربري اراضي در ارزيابي آسيب پذيري آبخوان مؤثر‌ند. پس از تهيۀ لايه هاي اطلاعاتي در محيط نرم افزار ArcGIS و وزن‌دهي آنها، با تلفيق لايه هاي هر يك از دو مدل، نقشۀ نهايي آسيب پذيري آبخوان نسبت به آلودگي تهيه شد. با توجه به نقشۀ پهنه بندي به‌دست‌‌آمده از مدل SI، حدود 2/24 درصد از منطقۀ مطالعه‌شده در محدودۀ آسيب پذيري خيلي‌كم، 5/27 درصد آسيب پذيري كم، 45/08 درصد آسيب پذيري متوسط تا كم، 39/09 درصد آسيب پذيري متوسط تا زياد و 8/3 درصد در محدودۀ آسيب پذيري زياد قرار دارد. بر اساس نقشۀ مدل DRASTIC نيز 13/48 درصد از مساحت منطقۀ مطالعه‌شده در محدودۀ آسيب پذيري خيلي‌كم، 55/43 درصد آسيب پذيري كم، 28/69 درصد آسيب پذيري متوسط تا كم و 3/08 درصد در محدودۀ آسيب پذيري متوسط تا زياد قرار دارد. ارزيابي دو مدل استفاده‌شده با شاخص كيفي TDS نشان داد مدل SI با ضريب همبستگي 0/76 نسبت به مدل DRASTIC دقت زيادي براي تهيۀ نقشۀ آسيب پذيري منطقه دارد. همچنين با توجه به نقشه هاي تهيه‌شده از هر دو مدل و به‌منظور كنترل و جلوگيري از آلودگي بيشتر آبخوان دشت عجب شير و نگهداري اين منابع با ارزش براي استفادۀ آيندگان، حفا‌ظت از منابع آب زيرزميني منطقۀ مطالعه‌شده توسط مديران و برنامه ريزان ضروري است.
چكيده لاتين :
Ajabshir Plain is located in the eastern Azerbaijan province and in the north-west of Iran. This plain provides the water for drinking, agriculture, and industry in Ajabshir city. In this research, regarding the hydrology and hydrogeology conditions of the study area, the vulnerability of the aquifer against the pollutants was zoned using DRASTIC and SI models and geographical information system. In DRASTIC model, 7 factors including depth to water, net recharge, aquifer media, soil media, topography, impact of vadose zone and hydraulic conductivity are used to generate the vulnerability map. The vulnerability assessment of aquifer is also affected by 5 factors including depth of groundwater, net recharge, lithology of the aquifer, topography and land use in the SI model. After preparing information layers and rating in ArcGIS software, the final map of aquifer vulnerability to pollution was prepared through integrating layers. Regarding the SI vulnerability map, about 2.24% of the study area is located in very low vulnerability area, 5.27% in low vulnerability area, 45.08% in moderate to low vulnerability area, 39.09% in moderate to high vulnerability area, and 8.3% in high vulnerability area. According to the DRASTIC model, 13.4% of the study area was allocated to very low vulnerability, 55.43% to low vulnerability, 28.69% to moderate to low vulnerability, and 3.08% to moderate to high vulnerability. The evaluation of two models by TDS element indicated that SI model (correlation coefficient= 0.76) is more accurate than DRASTIC model in terms of preparing vulnerability map for the study area. Moreover, both of prepared vulnerability maps showed that conservation of groundwater resources of Ajabshir plain by managers and planners is necessary to control and prevent the aquifer from pollution and its stability for the future generation.
