طبقه‌بندي رويشگاه‌هاي گل‌ماهور (Verbascum songaricum schrenk) در زاگرس مركزي ايران با استفاده از آناليز خوشه‌اي

Classification the Rangeland Habitat of Verbascum songaricum schrenk Using Cluster Analysis Method

طبقه بندي جوامع گياهي يكي از روش هايي است كه ساختار يك اكوسيستم را مشخص مي كند و ارتباط آن را با عوامل محيطي نشان مي دهد. فن تجزيۀ خوشه اي در اكولوژي توصيفي براي تعيين جوامع گياهي كاربرد زيادي دارد. هدف از تحقيق حاضر، طبقه بندي مكان هاي مرتعي رويشي گل ماهور و مشخص كردن پارامترهاي كيفي كه باعث جداسازي اين مكان هاي مرتعي شده، به وسيلۀ آناليز خوشه اي (CLUSTER) است. اين تحقيق در پنج مكان مرتعي رويشي گل ماهور (دره حوض، قهيز، ورودي سميرم، قلعه قدم و دنا) انجام گرفت. براي شناسايي تركيبات فرعي، گياه در مرحلۀ گلدهي از 5 مكان مرتعي مذكور، جمع آوري و در سايه خشك شد و عصارۀ آن به روش هضم استخراج شد. طبقه بندي خوشه اي مكان هاي مرتعي با توجه به شاخص هاي كيفي گل ماهور به روش واريانس حداقل انجام گرفت. نتايج طبقه بندي به صورت نمودار درختي ترسيم شد. براي تشخيص نقش ويژگي هاي كيفي در ساخت گروه هاي نمودار درختي و اطمينان بيشتر ازگروه بندي، تجزيۀ واريانس يك طرفه به روش دانكن، بر مبناي طرح كاملاً تصادفي نامتعادل انجام شد. نتايج نمودار نشان داد مكان هاي مورد مطالعه براساس تركيبات شيميايي فرعي موجود در عصارۀ گل، برگ و ساقه به ترتيب در سطح تشابه5/68 درصد، 5/71 درصد و 63 درصد در 3 رويشگاه قرار مي گيرند. همچنين عامل هاي جداسازي رويشگاه هاي مختلف از هم، به خوبي مشخص شده است كه در اندام گل تركيبات استر و گليكوزيد، در اندام برگ اسيد، گليكوزيد، آميد و ترپن و بالاخره در اندام ساقه تركيبات هيدروكربن و نيتريل، باعث تفكيك رويشگاه هاي مورد مطالعه شدند. به طور كلي، نتايج اين تحقيق نشان داد كه روش طبقه بندي خوشه اي از دقت زيادي برخوردار است و مي تواند شاخص هاي گياهي اندازه گيري شده را به نحو مطلوبي، بررسي كند و عامل هايي را كه باعث جدايي مكان هاي مرتعي از هم شده است، به صورت دقيق مشخص كند. پيشنهاد مي شود تحقيقات مشابه در ساير رويشگاه هاي گل ماهور در مناطق ديگر كشور انجام گيرد تا بهتر بتوان مهم ترين رويشگاه اين گياه را شناسايي كرد. همچنين پيشنهاد مي شود با فراهم كردن شرايط محيطي لازم گياه، كشت آن را را در سطح وسيع انجام داد تا حداكثر استفاده از مواد مؤثر گياه صورت گيرد. ضمن اينكه از روند رو به زوال گل ماهور جلوگيري شود.

The main purpose of this research is to classification the rangeland sites of Verbascum songaricum schrenk and determine qualitative indices of the species which can separate this sites by cluster analysis. In this study, species were collected from 5 of its settlements, Howz Vally, Gahiz, Semeiroom entrance and Ghadam palace in Isfahan province as well as Dena place in Kohgiloye ndash Boyer Ahmad province . To identify secondary chemical components, in flowering stage, Verbascum songaricum were collected and dried in shade and digestion method was used for juice extraction and GC/MS set for the secondary chemical components.. According to qualitative indices Verbascum songaricum, cluster analysis of rangeland sites were done. After standardization, analysis of data was done with PC ORD version 4/17 software and results were exhibited by classification tree..The investigation was carried out in a completely randomized design (one way ANOVA Duncan test) to determine the role of qualitative indices in classification tree.According to dendrogram obtained from cluster analysis, 3 rangeland sites were separated through 68.5 percent, 71.5 percent and 63 percent similarity level based on the secondary chemical compounds extracted from its flowers, leaves and stem. Overall, the results of current study show that the cluster analysis method has a high accuracy and this method could be investigated plant indices in appropriate manner and determine indices which can cause of split these sites.