طبقه‌بندي رويشگاه‌هاي گل‌ماهور (Verbascum songaricum schrenk) در زاگرس مركزي ايران با استفاده از آناليز خوشه‌اي

Classification the Rangeland Habitat of Verbascum songaricum schrenk Using Cluster Analysis Method

طبقه‌بندي جوامع گياهي يكي از روش‌هايي است كه ساختار يك اكوسيستم را مشخص مي‌كند و ارتباط آن را با عوامل محيطي نشان مي‌دهد. فن تجزيه خوشه‌اي در اكولوژي توصيفي براي تعيين جوامع گياهي كاربرد زيادي دارد. هدف از تحقيق حاضر، طبقه‌بندي مكان‌هاي مرتعي رويشي گل‌ماهور و مشخص‌كردن پارامترهاي كيفي كه باعث جداسازي اين مكان‌هاي مرتعي شده، به‌وسيله آناليز خوشه‌اي (CLUSTER) است. اين تحقيق در پنج مكان مرتعي رويشي گل‌ماهور (دره‌حوض، قهيز، ورودي سميرم، قلعه‌قدم و دنا) انجام گرفت. براي شناسايي تركيبات فرعي، گياه در مرحله گلدهي از 5 مكان مرتعي مذكور، جمع‌آوري و در سايه خشك شد و عصاره آن به روش هضم استخراج شد. طبقه‌بندي خوشه‌اي مكان‌هاي مرتعي با توجه به شاخص‌هاي كيفي گل‌ماهور به روش واريانس حداقل انجام گرفت. نتايج طبقه‌بندي به‌صورت نمودار درختي ترسيم شد. براي تشخيص نقش ويژگي‌هاي كيفي در ساخت گروه‌هاي نمودار درختي و اطمينان بيشتر ازگروه‌بندي، تجزيه واريانس يك‌طرفه به روش دانكن، بر مبناي طرح كاملاً تصادفي نامتعادل انجام شد. نتايج نمودار نشان داد مكان‌هاي مورد مطالعه براساس تركيبات شيميايي فرعي موجود در عصاره گل، برگ و ساقه به‌ترتيب در سطح تشابه5/68 درصد، 5/71 درصد و 63 درصد در 3 رويشگاه قرار مي‌گيرند. همچنين عامل‌هاي جداسازي رويشگاه‌هاي مختلف از هم، به‌خوبي مشخص شده است كه در اندام گل تركيبات استر و گليكوزيد، در اندام برگ اسيد، گليكوزيد، آميد و ترپن و بالاخره در اندام ساقه تركيبات هيدروكربن و نيتريل، باعث تفكيك رويشگاه‌هاي مورد مطالعه شدند. به‌طور كلي، نتايج اين تحقيق نشان داد كه روش طبقه‌بندي خوشه‌اي از دقت زيادي برخوردار است و مي‌تواند شاخص‌هاي گياهي اندازه‌گيري‌شده را به‌نحو مطلوبي، بررسي كند و عامل‌هايي را كه باعث جدايي مكان‌هاي مرتعي از هم شده است، به‌صورت دقيق مشخص كند. پيشنهاد مي‌شود تحقيقات مشابه در ساير رويشگاه‌هاي گل‌ماهور در مناطق ديگر كشور انجام گيرد تا بهتر بتوان مهم‌ترين رويشگاه اين گياه را شناسايي كرد. همچنين پيشنهاد مي‌شود با فراهم‌كردن شرايط محيطي لازم گياه، كشت آن را را در سطح وسيع انجام داد تا حداكثر استفاده از مواد موثر گياه صورت گيرد. ضمن اينكه از روند رو به زوال گل‌ ماهور جلوگيري شود.

The main purpose of this research is to classification the rangeland sites of Verbascum songaricum schrenk and determine qualitative indices of the species which can separate this sites by cluster analysis. In this study, species were collected from 5 of its settlements, Howz Vally, Gahiz, Semeiroom entrance and Ghadam palace in Isfahan province as well as Dena place in Kohgiloye – Boyer Ahmad province . To identify secondary chemical components, in flowering stage, Verbascum songaricum were collected and dried in shade and digestion method was used for juice extraction and GC/MS set for the secondary chemical components.. According to qualitative indices Verbascum songaricum, cluster analysis of rangeland sites were done. After standardization, analysis of data was done with PC-ORD version 4/17 software and results were exhibited by classification tree..The investigation was carried out in a completely randomized design (one way ANOVA Duncan test) to determine the role of qualitative indices in classification tree.According to dendrogram obtained from cluster analysis, 3 rangeland sites were separated through 68.5 percent, 71.5 percent and 63 percent similarity level based on the secondary chemical compounds extracted from its flowers, leaves and stem. Overall, the results of current study show that the cluster analysis method has a high accuracy and this method could be investigated plant indices in appropriate manner and determine indices which can cause of split these sites.