بررسي قابليت پارامترهاي ژئومرفومتري در تفكيك مخروط‌افكنه‌هاي مناطق بياباني (مطالعۀ موردي: عقدا، يزد)

Checking geomorphometrical parameters for separation alluvial fans in Desert area

مخروط افكنه ها اهميت خاصي از لحاظ ژئومورفولوژي، هيدرولوژي، حفاظت خاك و ساير مطالعات منابع طبيعي در مناطق بياباني دارند. تاكنون روش ها و شاخص هاي مختلفي براي شناخت و تفكيك مخروط افكنه ها از ساير واحدهاي ژئومورفولوژي ارائه شده است كه اغلب اين روش ها و شاخص ها بر پايۀ ويژگي هاي توصيفي استوار است. در اين مطالعه، امكان استفاده از شاخص هاي جديد ژئومورفومتري و تعيين دامنۀ كمّي براي آن ها در جهت تفكيك مخروط افكنه ها بررسي شده است. شاخص هاي ژئومورفومتري مورد بررسي در اين مطالعه، شامل درصد شيب، انحناي سطح، انحناي مقطع، انحناي متقاطع، انحناي طولي، انحناي عمومي و انحناي كلي هستند. بدين ترتيب كه نخست با استفاده از نقشه هاي توپوگرافي، تصاوير ماهواره اي و مطالعات ميداني، محدودۀ مخروط افكنه ها از ساير تيپ هاي ژئومورفولوژي تفكيك شد. سپس با استفاده از مدل رقومي ارتفاعي حاصل از نقشه هاي توپوگرافي رقومي، پارامترهاي ژئومورفومتري محاسبه و نقشۀ هريك از اين پارامترها تهيه شد. پس از آن، مقايسۀ مقادير پارامترهاي ژئومورفومتري در محدوده مخروط افكنه ها با ساير تيپ هاي ژئومورفولوژي صورت گرفت. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه مخروط هاي افكنه اي را مي توان براساس پارامترهاي ژئومرفومتري از واحد كوهستان تفكيك كرد، ولي پارامترهاي ژئومرفومتري امكان تفكيك مخروط هاي افكنه اي را از مناطق دشتي فراهم نمي آورد. دليل اين امر را مي توان تداخل ويژگي هاي فيزيكي مخروط افكنه ها با مناطق دشتي، به ويژه دشت سرهاي فرسايشي مجاور كوهستان در نظر گرفت.

This research focuses on alluvial fans in desert area. Alluvial fans are one of the most important geomorphological units in desert area. There are several tremendous methods to separate alluvial fans. There are qualitative and quantitative factors to differentiate them from other geomorphological units. In this study effective geomorphometrical parameters in differentiate landforms were applied for alluvial fans. Geomorphometrical parameters are calculable and can be extracted using mathematical equations and the corresponding relations on digital elevation model. Geomorphometrical parameters used in this study included Percent of Slope, Plan Curvature, Profile Curvature, Minimum Curvature, the Maximum Curvature, Cross sectional Curvature, Longitudinal Curvature and Gaussian Curvature. The results indicated that geomorphometrical parameters are not suitable to separate alluvial fans.