بررسي قابليت پارامترهاي ژيومرفومتري در تفكيك مخروط‌افكنه‌هاي مناطق بياباني (مطالعه موردي: عقدا، يزد)

Checking geomorphometrical parameters for separation alluvial fans in Desert area

مخروط‌ افكنه‌ها اهميت خاصي از لحاظ ژيومورفولوژي، هيدرولوژي، حفاظت خاك و ساير مطالعات منابع طبيعي در مناطق بياباني دارند. تاكنون روش‌ها و شاخص‌هاي مختلفي براي شناخت و تفكيك مخروط‌افكنه‌ها از ساير واحدهاي ژيومورفولوژي ارايه شده است كه اغلب اين روش‌ها و شاخص‌ها بر پايه ويژگي‌هاي توصيفي استوار است. در ‌اين مطالعه، امكان استفاده از شاخص‌هاي جديد ژيومورفومتري و تعيين دامنه كمّي براي آن‌ها در جهت تفكيك مخروط‌افكنه‌ها بررسي شده‌ است. شاخص‌هاي ژيومورفومتري مورد بررسي در اين مطالعه، شامل درصد شيب، انحناي‌ سطح، انحناي ‌مقطع، انحناي ‌متقاطع، انحناي‌ طولي، انحناي ‌عمومي و انحناي ‌كلي هستند. بدين ترتيب كه نخست با استفاده از نقشه‌هاي توپوگرافي، تصاوير ماهواره‌اي و مطالعات ميداني، محدوده مخروط‌افكنه‌ها از ساير تيپ‌هاي ژيومورفولوژي تفكيك شد. سپس با استفاده از مدل رقومي ارتفاعي حاصل از نقشه‌هاي توپوگرافي رقومي، پارامترهاي ژيومورفومتري محاسبه و نقشه هريك از اين پارامترها تهيه شد. پس از آن، مقايسه مقادير پارامترهاي ژيومورفومتري در محدوده مخروط‌افكنه‌ها با ساير تيپ‌هاي ژيومورفولوژي صورت گرفت. نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد كه مخروط‌هاي افكنه‌اي را مي‌توان براساس پارامترهاي ژيومرفومتري از واحد كوهستان تفكيك كرد، ولي پارامترهاي ژيومرفومتري امكان تفكيك مخروط‌هاي افكنه‌اي را از مناطق دشتي فراهم نمي‌آورد. دليل اين امر را مي‌توان تداخل ويژگي‌هاي فيزيكي مخروط‌افكنه‌ها با مناطق دشتي، به‌ويژه دشت‌سرهاي فرسايشي مجاور كوهستان در نظر گرفت.

This research focuses on alluvial fans in desert area. Alluvial fans are one of the most important geomorphological units in desert area. There are several tremendous methods to separate alluvial fans. There are qualitative and quantitative factors to differentiate them from other geomorphological units. In this study effective geomorphometrical parameters in differentiate landforms were applied for alluvial fans. Geomorphometrical parameters are calculable and can be extracted using mathematical equations and the corresponding relations on digital elevation model. Geomorphometrical parameters used in this study included Percent of Slope, Plan Curvature, Profile Curvature, Minimum Curvature, the Maximum Curvature, Cross sectional Curvature, Longitudinal Curvature and Gaussian Curvature. The results indicated that geomorphometrical parameters are not suitable to separate alluvial fans.