«علم و معرفت به خداوند از منظر ابومعين نسفي» در ترازوي نقد

"A Criticism of "Knowledge and Episteme of God from the Perspective of Abo-Mo'een Nasafi

هم زمان با بنيان گذاري اشاعره، ابومنصور ماتريدي سمرقندي (متوفاي 333ق) مذهب كلامي ماتريديه را تأسيس كرد. او نظريه هاي متفاوت، ولي نزديك به مذهب كلامي شعري ارائه داد. يكي از اين نظريه ها، مسئله معرفت به خداست. يكي از شارحان برجسته انديشه هاي ابو منصور ماتريدي، ابومعين نسفي است. نقد تعريف هاي متكلمان از علم و معرفت، يكي از فعاليتهاي اوست. مسئله اصلي او شناخت تمايز مفهومي ميان دو اصطلاح علم و معرفت و راههاي دستيابي به آنهاست. نسفي مي كوشد ديدگاه متفاوتي ارائه دهد و ميان ايمان و معرفت نيز رابطه اي استوار و عقلاني ترسيم كند. برخي از نظريه هاي ابومعين در خور توجه است؛ ولي در نهايت نتوانسته دستگاه استوار و نظريه بديلي براي علم و معرفت به خدا ارائه دهد كه متمايز از ديدگاههاي نظريه پردازان بزرگ اشعري و معتزلي باشد، از اين رو تعاريف آنها را با اندكي تغير مي پذيرد. به رغم وجود ديدگاههاي قابل دفاع، مهمترين نقدهاي جدي در بررسي آراي ابومعين، استفاده هماهنگ و منطقي نكردن از تعريف واژگاني علم و معرفت، تعريف دوري علم و معرفت، تكيه خلل پذير بر اعلم محدث استدلالي» و «علم محدث ضروري»، مخالفت جدي با الهام و شهود به عنوان راه رسيدن به معرفت، نداشتن دلايل موجه براي نفي شهود، اضطراب در تعريف ايمان و عدول از تعريف معرفت در قول به وجود معارف فراعقلي است.

Along with the formation of Asha'irah, Abu-Mansoor Matridi Samarqandi (-333 AH) established the theological school of Matridieh. He presented different theological theories which were close to the theological school of Asha'irah. One of these theories is about episteme (ma'rifah) of God. One of the outstanding commentators of Matridi's theories is Abu-Moeen Nasafi. One of his activities is to criticize the definitions of knowledge (ilm) and episteme (ma'rifah) presented by theologians. His main point is to find out the conceptual difference between the two expressions of knowledge and episteme and also the ways of achieving them. Nasafi tries to present a different view and also tries to create a strong and rational relation between faith and knowledge. Although some of his theories are considerable, but finally he has not been able to present a steady system and a substitute theory for knowledge and episteme of God different from the perspectives of the great Ash'arite and Mo'tazilite theoreticians. He accepts their theories with little changes. Although he has some defendable views, the most important problems of Abu-Mo'een's views are: not having a consistent and logical use of the definition of knowledge and episteme, the circular definitions of knowledge and episteme, incorrect reliance on "the argumentative created knowledge" and "the necessary created knowledge", great opposition with intuition as a way for achieving knowledge, not having enough reason for rejecting intuition, ambiguity of the definition of faith and not being bound to the definition of episteme while believing the existence of meta-rational episteme.