بوم‌شناسي فردي گونه Bromus kopedaghensis Drobov در شمال شرق ايران

Autecology of range plant species Bromus kopetdaghensis Drobov in Khorasan Razavi province

يكي از راه‌هاي اصولي كه بشر را در حفظ و بهره‌برداري علمي از منابع و محيط زيست ياري مي‌كند، مطالعات اكولوژيكي است. در اين تحقيق، بوم‌شناسي فردي گونه Bromus kopetdaghensis از عناصر اصلي اكوسيستم‌هاي مرتعي استان خراسان رضوي، بررسي شد. براي اين گونه، ويژگي‌هاي رويشگاهي شامل پستي بلندي، اقليم و خاك مورد مطالعه قرار گرفت. گونه‌هاي همراه، چگونگي حضور گونه در پوشش گياهي، سيستم ريشه و فنولوژي گياه نيز بررسي شد. نتايج نشان داد كه رويشگاه‌هاي اين گونه در دامنه ارتفاعي بين 1300 تا 2600 متر واقع شده‌اند. گونه مورد مطالعه در شيب‌هاي 20 تا 75 درصد مشاهده گرديد. ميانگين بارندگي رويشگاه‌هاي آن از 325/8 در ايستگاه تبخيرسنجي شمخال تا 351/3 ميلي‌متر در ايستگاه زشك ثبت شده است. همچنين متوسط دماي سالانه 8/6 درجه سانتي‌گراد است. محدوده اسيديته بين 6/5 تا 7/8 متغير بوده. خاك‌هاي رويشگاه‌ها لومي شني، لومي و لومي سيلتي بوده است. ميزان پروتيين خام در اين گونه، در مرحله رشد رويشي 72 درصد بيشتر از مرحله رشد زايشي بوده است. مطالعه فنولوژي گونه نشان داد كه رشد رويشي از اواخر اسفندماه شروع مي‌شود و تا اواخر ارديبهشت ادامه دارد. پس از آن مرحله گلدهي از اواخر ارديبهشت آغاز شده و تا اواخر خرداد ماه به طول مي‌انجامد. بذردهي و رسيدن بذر نيز تا اواسط تيرماه ادامه دارد. از اواسط تير بذرها ريزش نموده و خواب گياه شروع مي‌شود. وزن هزار دانه بذرهاي جمع‌آوري‌شده بين 7/88 تا 3/4 گرم است. درجه‌حرارت بهينه جوانه‌زني 20 درجه سانتي‌گراد است و قوه ‌ناميه آن تا 95% ثبت شده است. بذرهاي اين گياه قادرند به خوبي قوه ‌ناميه خود را حفظ نمايند و با مهيا گشتن شرايط مطلوب جوانه بزنند. بررسي فيتوماس اين گونه نشان داد كه نسبت ريشه به اندام هوايي گياه بيشتر بوده است و اين نسبت در سال‌هاي خشك افزايش مي‌يابد. شناخت جامع و كامل از ويژگي‌هاي اكولوژيكي گياهان اصلي مرتع يا بوم‌شناسي فردي آن‌ها جهت مديريت صحيح مراتع و برنامه‌ريزي اصلاح، توسعه و بهره‌برداري ضروري خواهد بود.

Ecological studies are principal methods for scientific maintenance and utilization of natural resources and environment. In this research the study of range plant species autecology has been performed in Khorasan Razavi province. Ecological factor such as topography, soil characteristic and climate were studied. Associated species, the presence of species in vegetation, root system and phenology were studied. The results showed that B. kopetdaghensis was distributed in 1300-2600 m range of altitude and 20-75% of slope. The average of precipitation varies from 325.8 mm in Shamkhal station to 351.3 mm in Zoshk station and the average of annual temperature was about 8.6 ?C. Soil analysis showed that Bromus kopetdaghensis appears in sandy-loam, loamy and silty-loam soil with pH of 6.5-7.8. The amount of crude protein at vegetative stage was 72% more than reproductive stage. Phonological studies showed that vegetative growth was started from late March and continued until May. Flowering stage was beginning from Late May until June. Seedling and seed ripening was continued until the mid-July. Seed weight varied between 7.8-3.4 gr and optimum temperature for germination was 20 ?C and germination power reach to 95%. Seeds could preserve their germination vigor and they can germinate under suitable condition. The studies of phytomass showed that root to shoot ratio was higher and it would increase in arid years. General and absolute recognition of ecological characteristic for main range lands species or autecology in order to accurate range lands management, planning improvement and utilization would be necessary.