ارزيابي شدت بيابان‌زايي دشت روداب سبزوار با تأكيد بر دو معيار اقليم و آب

Assessment of Roudab plain of Sabzevar city desertification intensity emphasizing two climate and water criteria

تخريب زمين در مناطق خشك و نيمه خشك به وسيلۀ تغيير اقليم و فعاليت هاي انساني، اوضاع را براي بيابان زايي فراهم مي كند. به عبارت ديگر بيابان زايي روندي است كه سرزمين و منابعش را به سوي انهدام سوق مي دهد. هدف از اين تحقيق، ارزيابي شدت بيابان زايي دشت روداب شهرستان سبزوار با استفاده از مدل بيابان زايي IMDPA مي باشد. براي انجام اين مطالعه، دو معيار اقليم و آب به عنوان معيارهاي اصلي مؤثر بر فرايند بيابان زايي براساس بازديد هاي ميداني و شرايط منطقه در نظر گرفته شد و امتيازدهي شاخص هاي اين دو معيار براساس تأثير آن در شدت بيابان زايي طبق جداول مدل مذكور صورت گرفت. سپس با تلفيق نقشه هاي شاخص هاي مربوط به هر معيار از طريق روش ميانگين هندسي، نقشۀ شدت بيابان زايي معيارهاي اقليم و آب جداگانه به دست آمد و در مرحلۀ آخر با تلفيق اين دو نقشه، نقشۀ وضعيت شدت بيابان زايي بر اساس دو معيار آب واقليم به دست آمد. ترسيم و تلفيق نقشه ها توسط نرم افزار3.9 ArcGIS انجام گرفت. نتايج نشان مي دهد كه معيار اقليم با امتياز 1/71 و معيار آب با امتياز 2/06 هر دو در كلاس متوسط بيابان زايي قرار دارد. نقشۀ نهايي شدت بيابان زايي دو معياره اقليم و آب نشان مي دهد كه 10/85 درصد (42/50 هكتار) از كل مساحت منطقه در كلاس بيابان زايي كم، 48/27 درصد (189/10هكتار) در كلاس متوسط، 34/63 درصد (135/63 هكتار) در كلاس بيابان زايي شديد و 6/25 درصد (24/45 هكتار در كلاس بيابان زايي خيلي شديد قرار دارد. براي جلوگيري از روند بيابان زايي استفاده از روش هاي بهره برداري اصولي از منابع آب به منظور جلوگيري از كاهش كمي وكيفي آب هاي زيرزميني پيشنهاد مي شود.

Land degradation in arid and semiarid regions caused by climate change and human activities makes it more susceptible to desertification. The aim of this research is assessing the intensity of desertification in Roudab plain of Sabzevar city using IMDPA model. So two criteria of climate and water as the main criteria affecting desertification process were considered based on field observations and regional conditions and scoring the indicators of these two criteria was accomplished according to their effects on desertification intensity and the model tables. Then integrating maps of indices related to each criterion by geometric mean method, desertification intensity map of climate and water criteria was obtained and finally, desertification intensity map was provided by integrating two climate and water criteria maps. The results show that climate criteria with the score of 1.71 and the water criteria with the score of 2.60 are both in medium desertification class. The ultimate desertification intensity map of climate and water criteria indicated that 10.85% of the studied area falls within the low class, 48.27% in the severe medium class, 34.63% in the severe class and 6.25% in very severe desertification intensity class. To prevent desertification process, it is suggested using modern irrigation techniques to prevent of quantitative and qualitative of groundwater reduction.