كاربرد فرايند تحليل شبكه‌اي(ANP) در ارزيابي راهبردهاي بيابان‌زدايي

Application of network analysis process (ANP) in assessment of combating desertification alternatives

انتخاب بهترين راهبردهاي بيابان‌زدايي براساس معيارهاي موثر، تاثير بسزايي در تصميم‌سازي مديران مناطق بياباني دارد. لذا مطالعه حاضر به دنبال مهم‌ترين راهبردهاي بيابان‌زدايي بر مبناي روش‌هاي كمي و وزني است. اغلب روش‌هاي مطرح در ارزيابي راهبردهاي بيابان‌زدايي به وابستگي و ارتباط بين معيارها و راهبردها در سطوح تصميم‌گيري نمي‌پردازد، بلكه فقط معيارها و راهبردها را با ساختار سلسله‌مراتبي و از بالا به پايين سطح‌بندي و اوزان آن‌ها را مشخص مي‌كند، اما روابط داخلي پيچيده بين معيارها و راهبردها و تاثير آن‌ها بر دستيابي به هدف نهايي الزاماً تحليل شبكه‌اي را مي‌طلبد. در اين مطالعه براي رفع اين نياز از مدل فرايند تحليل شبكه‌اي (ANP) استفاده شد. در روش مذكور براي مدل‌سازي و تجزيه و تحليل داده‌ها، ماتريس وابستگي‌هاي دروني و بيروني راهبردها و معيارها محاسبه شد و با استفاده از مدل شبكه طراحي شده، راهبردها تعيين وزن و مهم‌ترين راهبردها ارزيابي شدند. درنتيجه ارزيابي‌هاي به‌عمل‌آمده مشخص شد كه از ميان 16 معيار و 40 راهبرد نهايي نظرخواهي شده، راهبرد توسعه و احيا پوشش گياهي (A23)، با مطلوبيت كلي 0/2249 Di=، مهم‌ترين راهبرد در فرايند بيابان‌زدايي منطقه است و راهبردهاي جلوگيري از تبديل نامناسب كاربري اراضي (A18) با مطلوبيت كلي 0/2245 =Di و تعديل در برداشت از منابع آب زيرزميني (A31)، با مطلوبيت كلي 0/1852 Di=، به‌ترتيب در اولويت‌هاي بعدي قرار مي‌گيرند. بنابراين پيشنهاد شد كه در طرح‌هاي كنترل و كاهش اثرات بيابان‌زايي و احيا اراضي تخريب‌يافته، نتايج و رتبه‌بندي به‌دست‌آمده مورد توجه قرار گيرد.

Selecting appropriate alternatives considering effective criteria are useful to decision making for arid areas managers. The present study tries to present the main desertification strategies based on quantitative method. Other methods of the assessment of desertification strategies do not study the dependency and the relationship between criteria and alternatives in decision-making level. These methods only rank criteria and alternatives with the hierarchical structure, from up to down, and specify their weights. But complex internal relations between criteria and alternatives and their effects to achieve the ultimate goal requires a network analyzer. So in this study network analysis process (ANP) model were used. For modeling and analysis the data, internal and external dependencies matrix between alternatives and criteria were calculated. Alternatives were weighted using the designed network model and the main alternatives were evaluated and prioritized. The results showed that among 16 criteria and 40 final alternative surveyed, the results showed that the alternative of vegetation cover development and reclamation (A23) with general rating (Di= 0.2249) is the most important alternative in combating desertification process in the study area, and alternatives of prevention of unsuitable land use changes (A18) and modification of ground water harvesting (A31) were in the next priority with general rating of 0.2245 and 0.1852, respectively. Therefore, it was suggested that the results and ranking obtained should be considered in controlling and reducing the effects of desertification and rehabilitating degraded lands plans.