مطالعه‌ي تطبيقي رويكرد كالبدي- فضايي و سياست‌هاي مرتبط با آن در برنامه هاي توسعه‌ي روستايي طيّ دو دهه ي اخير (مورد: شهرستان قايم‌شهر، مازندران)

Comparative Study of Physical-Spatial Approach and Related Policies in Rural Development Planning During Two Recent Decades (Case study: Ghaemshahr, Mazandaran)

پرداختن به مقوله‌ي توسعه‌ي روستايي به مثابه فرآيندي است كه بايد وضعيت جوامع روستايي را در همه ابعاد محيطي- اكولوژيكي، اجتماعي، اقتصادي، نهادي- مديريتي و كالبدي- فضايي ارتقا داده و در تعامل با مناطق شهري و بخش‌هاي ديگر، امكان دستيابي به تعادل‌هاي ناحيه‌اي، منطقه اي و ملي را فراهم سازد. چراكه جمعيّت روستاهاي ايران حدود 30 درصد از كل جمعيّت كشور را شامل مي شود، لذا هرگونه تحرك اقتصادي و اجتماعي آنان در سطوح ملي، منطقه‌اي و ناحيه‌اي بر بسياري از موضوعات تاثيرگذار خواهد بود. بنابراين با توجه به اهميّت توسعه‌ي روستايي در مقياس كلان، تحقيق حاضر در مقياس خرد به منظور تعيين نقش و تاثير سياست‌هاي دولت طيّ دو دهه ي اخير در توسعه‌ي روستايي در روستاهاي واقع در شهرستان قايم‌شهر با رويكرد كالبدي- فضايي انجام شده است. بطوركلي، مطالعه‌ي مقايسه اي نقش آثار و عملكردهاي رويكرد كالبدي- فضايي در برنامه هاي توسعه در روستا مي باشد. تحقيق حاضر، از لحاظ هدف؛ كاربردي، از نظر ماهيّت و روش‌شناسي؛ توصيفي و تحليلي است. مساله‌ي اصلي اين است كه مشخص شود دولت در زمينه-ي رويكرد كالبدي- فضايي چه سياست‌هايي در مقياس ملّي، منطقه‌اي و ناحيه اي و در جهت توسعه‌ي روستايي طيّ دو دهه ي اخير (برنامه هاي دوم تا پنجم توسعه) داشته است و تعيين شود كه اين رويكردكالبدي- فضايي و سياست‌هاي مرتبط با آن چه آثار و پيامدهايي بر روي روستاها داشته و در نهايت به ارايه‌ي راهكارها در جهت بهبود وضعيت روستا و توسعه‌ي روستايي پرداخته است. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه در برنامه‌ي پنجم در مقايسه با ساير برنامه ها در زمينه ي كالبدي- فضايي؛ سياست‌هايي نظير؛ مقاوم‌سازي، بهسازي و طرح هادي روستايي موفق عمل كرده است.

Addressing the concept of rural development is as a process in which the status of rural communities should be promoted in every dimension: ecological, social, economical, environmental, institutional-managerial and physical-spatial.; and in relation with urban and other areas, it should provide the possibility of achieving regional and national balances. Since rural population of Iran comprises 30 percent of the total population of the country, therefore, any economical-social movements of such population at the regional and national level, can affect various subjects. Thus, considering the importance of rural development at the large-scale level, the present study, at a micro-scale level, aims to establish the role and impact of government’s policies during two recent decades in rural development of villages located in Ghaemshahr City with physical- spatial approach. Generally, it’s a comparative study of the role of effects and physical-spatial operations in rural development planning. The present research is functional in terms of purpose; it is empirical in terms of nature; it is descriptive-exploratory survey in terms of the method of collecting data; and finally it is analytical. The main issue is to identify government’s policies of physical-spatial approach at the regional and national level and also the policies toward rural development during two recent decades (The second to fifth development programs). And also it tries to determine what effects and results do such spatial- physical approach and associated policies have on rural areas. Finally, it proposes solutions for the improvement of rural areas and rural development. The research results reveal that, as compared with other planning, the fifth planning succeeded in the field of physical-spatial; policies like; retrofitting, upgrading, and rural guide plans.