شناسايي جوامع گياهي جنگل پرك لرستان با استفاده از روش‌هاي كمي

Application of quantitative methods in vegetation classification at Perk forest in Lorestan province

سابقه و هدف: طبقه‌بندي جوامع گياهي از مهم‌ترين موضوعات در اغلب مطالعات بوم‌شناسي گياهي است. در اين مطالعات، تجزيه ‌و تحليل پوشش گياهي بر پايه‌ي آمار و احتمالات انجام مي‌گيرد كه لازمه‌ي آن داده‌هاي حاصل از نمونه‌برداري غير اريب است. مطالعه حاضر با استفاده از توزيع تصادفي واحدهاي نمونه‌برداري در مونه‌هاي گياهي در منطقه مورد مطالعه انجام ‌شده است. و هدف آن شناسايي جوامع گياهي، بررسي تنوع زيستي و عوامل مهم در پراكنش جوامع گياهي مي‌باشد. مواد و روش‌ها: منطقه مورد مطالعه جنگل پرك، به مساحت 2920 هكتار در جنوب غرب شهرستان خرم‌آباد واقع ‌شده است. به‌ منظور جمع‌آوري اطلاعات پوشش گياهي علفي، نمونه‌برداري به روش تصادفي مونه ‌بندي‌ شده انجام شد. بدين منظور بر اساس تفاوت‌هاي موجود در فيزيونومي و ساختار پوشش گياهي چهار تيپ بلوط -گرامينه، بلوط- افرا- گلابي، بلوط- گون- دافنه و بلوط- كلاه ميرحسن- شن شناسايي شدند. سپس در هر تيپ قطعات نمونه‌اي به‌صورت كاملاً تصادفي مستقر گرديد. نمونه‌برداري در بهار و تابستان 1390 انجام شد. درمجموع 40 قطعه‌نمونه چهار مترمربعي و 29 قطعه‌ نمونه 400 مترمربعي برداشت گرديد. سپس با استفاده از روش‌هاي تجزيه ‌و تحليل دوطرفه گونه‌هاي شاخص و آناليز تطبيقي قوس گيري شده تعداد چهار گروه بوم‌شناختي مشخص گرديد. بعد از تعيين گروه‌هاي بوم‌شناختي براي هر گونه در هر گروه بوم‌شناختي، ارزش شاخص گونه‌هاي گياهي مشخص شد. سپس در سطح هر گروه، شاخص‌هاي غناي گونه‌اي، تنوع شانن- واينر و سيمپسون و يكنواختي اسميت و ويلسون محاسبه گرديد. براي تعيين مهم‌ترين عامل فيزيوگرافي تأثيرگذار از بين متغيرهاي مورد اندازه‌گيري از روش تجزيه‌ي مؤلفه‌هاي اصلي استفاده شد. يافته ها: بر اساس نتايج گونه‌هاي شاخص گروه اول Acer monspesulanum L.، Bromus tomentellus L. ، Colchicum persicum Baker، .Euphorbia orientalis L و Pyrus syriaca Boiss. گونه‌هاي شاخص گروه دوم Euphorbia sororia Schrenk، Minuartia hamata (Hausskn.) Mattf، Quercus brantii Lindl و Valerianella vesicaria (L.) Moench گونه‌هاي شاخص گروه سوم Agropyrun repens (L.) P.Beauv، Daphne mucronata Royal، Echinops orientalis Trutv، Polygonum aviculare L.، Stachys ballotiformis Vatke، Thalictrum sultanabadense Stapf و گونه‌هاي شاخص گروه چهارم Acantholimon brachystachyum Boiss. in Bunge، Acanthophyllum kurdicum Boiss. & Hausskn. in Boiss.، Ferulago angulata (Schlecht.) Boiss. و Lonicera nummularifolia Jaub. & Spach معرفي شدند. نتايج نشان داد كه بيش‌ترين مقادير شاخص‌هاي غنا و تنوع گونه‌اي مربوط به گروه‌ اول بوده و گروه دوم نيز داراي بيش‌ترين شاخص يكنواختي است. همچنين نتايج آناليز واريانس يك‌طرفه نشان داد كه گروه‌هاي بوم‌شناختي مختلف ازنظر شاخص‌هاي غنا، تنوع شانن-وينر و شاخص يكنواختي اسميت– ويلسون داراي اختلاف معني‌دار مي‌باشند. نتيجه‌گيري: به‌طوركلي مي‌توان گفت كه نتايج تجزيه ‌و تحليل دوطرفه گونه‌هاي شاخص و آناليز تطبيقي قوس گيري شده با بهره گيري از نمونه غير اريب، با واقعيت‌هاي موجود در رويشگاه پرك به لحاظ پوشش گياهي و عوامل فيزيوگرافيك هم‌خواني دارد. تغييرات در شرايط محيطي عرصه مورد مطالعه منجر به تغييرات مشخصي در گروه‌هاي بوم‌شناختي تفكيك‌شده به لحاظ تركيب گونه‌اي شده است. در اين مطالعه با توجه به نتايج حاصل از تجزيه‌ي مؤلفه‌هاي اصلي ارتفاع از سطح دريا به‌عنوان مهم‌ترين عامل فيزيوگرافي تأثيرگذار بر پراكنش گروه‌هاي بوم‌شناختي معرفي گرديد.

Background and aims: One of the most important issues in the plant ecology is vegetation classification. Statistic and unbiased sample are the bases of quantitative plant ecology. This study profited stratified random sampling. Each strata comprise a physiognomic vegetation type in study area. This study aimed to classify vegetation types, to investigate plant diversity and to assess the most important factors that affect distribution of vegetation communities. Material and methods: The study area, Perk forest, was located in the south west of Khorramabad with 2920 ha area. Stratified random sampling method was used to collect data. Based on the field observation (differences in physiognomy and vegetation structure), four distinct vegetation types including, Quercus-Graminae, Quercus-Acer-Pyrus, Quercus-Astragalus-Daphne, and Quercus-Achantolimon-Lonicera were recognized in this region. Sampling was performed in the spring and summer 2011, and a total 29, 400 m2 plots and 40, 4 m2 were established. Two-way indicator species analysis (TWINSPAN) and Detrended Correspondence Analysis (DCA) methods was used. Four distinct ecological groups were identified in this region using these two methods. Indicator values for each species in different ecological groups were determined. Then in each ecological group species richness, Simpson and Shannon-Wiener's indices of diversity and Smith and Wilson's index of evenness were computed. Among numerous measured variables the most important physiographic variables were determined by principal component analysis (PCA) method. Results: Based on the results indicator species of the first, second, third, and fourth groups include (Acer monspesulanum L.، Bromus tomentellus L ، Colchicum persicum Baker ، Euphorbia orientalis L and Pyrus syriaca Boiss) (Euphorbia sororia Schrenk ، Minuartia hamate (Hausskn.) Mattf ، Quercus brantii Lindl and Valerianella vesicaria (L.) Moench) (Agropyrun repens (L.) P.Beauv ، Daphne mucronata Royal ، Echinops orientalis Trutv ، Polygonum aviculare L ، Stachys ballotiformis Vatke and Thalictrum sultanabadense Stapf) (Acantholimon brachystachyum Boiss. in Bunge ، Acanthophyllum kurdicum Boiss. & Hausskn. in Boiss ، Ferulago angulata (Schlecht.) Boiss and Lonicera nummularifolia Jaub. & Spach) respectively. Based on the results the highest values of species richness and diversity and evenness were assigned to the first group and the highest evenness value was assigned to the second group. There were significant differences in species richness, Simpson and Shannon-Wiener's index of diversity, and Smith and Wilson's index of evenness based on Analysis of variance (ANOVA) results, among different ecological groups. Conclusion: it is concluded that the results of Two-way indicator species analysis and Detrended Correspondence Analysis by using unbiased sample correspond to vegetation composition and physiography of terrain and the changes in environmental conditions lead to changes in vegetation composition in distinct ecological groups.The elevation was the most important factors in constructing distinct ecological groups, based on the results of principal component analysis (PCA) method.