واكاوي نگرش بهره برداران مرتعي نسبت به خوشخوراكي گياهان علوفه اي

Analyzing the viewpoint of pastoralists towards the palatability of forage plants

سابقه و هدف: روستاييان، عشاير و بهره برداران مراتع طي ساليان متمادي دانش قابل توجهي را از محيط زيست اطراف شان با آزمون و خطا به دست آورده اند؛ كه يكي از اين موارد شناخت گياهان علوفه اي مورد استفاده دام هاي مختلف و ميزان خوشخوراكي هر يك از آنها ميباشد. پژوهش حاضر نيز با هدف شناسايي گياهان علوفه اي و هم چنين ميزان خوشخوراكي آن ها، در منطقه داشلي برون از توابع شهرستان گنبدكاووس انجام گرفته است. مواد و روش ها: پژوهش حاضر كاربردي بوده كه به روش تحليلي و پيمايشي در سال 1393 مورد مطالعه قرار گرفته است. جامعه مورد مطالعه در اين پژوهش را 35 بهره بردار ذي حق طرح مرتعداري تشكيل داده است. ابزار سنجش در اين پژوهش پرسش نامه اي در نظر گرفته شده است كه از طريق روش هاي ارزيابي سريع هسته اي و با توجه به نظرات 12 بهره بردار تهيه شده است. بعد از جمع آوري پرسش نامه ها، اطلاعات مورد نظر دسته بندي و در نهايت به صورت كيفي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. يافته ها: نتايج بيانگر آن است كه گاو و گوسفند با 78 و 65 درصد بيش ترين استفاده را از گياهان علفي و شتر و گوسفند با 88 و 60 درصد بالاترين ميزان مصرف را در بين گياهان بوته اي تازه و سبز داشته اند. به طوري كه شتر و بز با 62 و 20 درصد بالاترين ميزان مصرف بوته اي ها را در حالت خشك داشته اند. يافته هاي حاصل از استفاده هاي مشترك دام ها نشان داد كه گروه گاو - گوسفند با 48 درصد در گياهان علفي و گروه شتر- بز با 64 درصد در گياهان بوته اي، بيش ترين ميزان مصرف مشترك را داشته اند. نتايج به دست آمده از پژوهش نشان مي دهد، گاو همانند گوسفند بيش تر از كل قسمت هاي گياهان علفي استفاده ميكنند. در صورتي كه بيش ترين استفاده آنها از برگ گياهان بوته اي است. نتيجه گيري: بهره جستن از تجربه چندين ساله بهره برداران و چوپانان در برنامه ريزي ها و تصميم گيري هاي مديريتي اهميت بالايي دارد. ضمن اين كه، مي توان بيان نمود كه وجود چنين اطلاعاتي در بين بهره برداران، مي تواند در مديريت صحيح و پايدار مراتع نقش به سزايي داشته باشد. از طرفي، استفاده بهينه از مراتع به منظور پرورش دام و گله داري، نياز به شناخت وضعيت كمي و كيفي علوفه توليدي دارد. چرا كه با شناخت گياهان علوفه اي و هم چنين تخمين ميزان خوشخوراكي آنها براي انواع مختلف دام در مراتع، مي توان چراي گله را در عرصه هاي مرتعي مديريت و هدفمند نمود. بنابراين با استفاده از تجربيات بهره برداران مرتعي، با در نظر گرفتن تغييرات بوم شناختي و تعداد دام، مي توان در كنار حفظ سلامت اكوسيستم هاي مرتعي، بازده مديريت تغذيه دام در مراتع را بهبود بخشيد.

Background and Objectives: Rural people, nomads and rangeland users have achieved much knowledge about their environment by experience over the years; one of these cases is to identify the forages grazing by different types of livestock and their palatability. The present research aimed to identify forage plant species and their palatability in Dashlyboroun rangeland in Gonbad district. Materials and Methods: The present study is an applied research and was done by analytical and survey method in 2014. The statistical community of this study is consisting of 35 pastoralists participating in range management. The research instrument in this research is questionnaire provided by fast core evaluation and with paying attention to 12 pastoralist’s viewpoints. After collecting questionnaires, data were classified and finally analyzed qualitatively. Results: Results showed that cow and sheep with %78 and %65 have the most use from forbs while camel and sheep with %88 and %60 have the most use from growing and green shrubs. Camel and goat with %62 and %20 have the most use of dried shrubs. Results from joint use of livestock indicated that the group of camel-sheep has the most use from forbs with %48 while the group of camel-goat has the most use from shrubs with %64. Also, cow such as sheep grazes from all aerial parts of forbs but in case of shrubs they only graze the leaves. Conclusion: Using years of experiences of rangeland users and pastoralists is very important for management planning and decisions making. Such information of pastoralists can lead to an appropriate and sustainable range management. For optimizing the usage of rangelands for livestock husbandry and herding it is necessary to know the quantity and quality of forages. Because by knowing the forage plants and estimating their palatability for different livestock in rangelands, herd grazing can be managed in range ecosystems. Therefore the experiences of rangeland users in addition to paying attention to ecological changes and number of livestock, not only will help in conserving rangeland ecosystems health, but also will improve the output of animal feed management.