نقوش و نمادهاي گياهي و حيواني در سفالينه هاي دوران اسلامي ايران

Plant and Animal Motifs and Symbols in Potteries of Islamic Period in Iran

دين مبين اسلام با بستر فرهنگي وحي و نداي آسماني قرآن كريم، به شكوفايي و بالندگي زمينه­ هاي علمي و هنري ياري رساند.. قبول دين اسلام در قلمرو وسيع ساسانيان و تغيير فرهنگ از تجمل­ پرستي به ساده­ زيستي موجب توجه بيشتر به سفالگري گرديد. اهميت سفال تنها به عنوان كهن­ ترين صنعت دستي بشر نيست بلكه سفال با نقش و نگارهايي كه سازندگانش در پس قرن ها به آن داده ­اند، تاريخ، فرهنگ و هنر انسانها را نيز به نسل هاي بعد منتقل كرده است. با وجود تنوعات بسياري كه در نقوش سفالينه هاي دوره اسلامي وجود دارد ، پژوهش حاضر به مطالعه و تبيين نقوش گياهي و حيواني مي پردازد. يكي از انواع نمادها و نقوشي كه دراوايل دوره اسلامي به دليل تحريم نقوش انساني مورد توجه قرارگرفت؛ نقوش گياهي است. گياهان به دليل اينكه از منابع تغذيه بشر بودند، در تفكر بشر جايگاهي خاص داشته­ اند؛ كه از ديرباز بر روي سفالينه ­ها بكار مي­ رفته­ اند. از ديگر نقوش با اهميت و ترسيم شده برروي سفالينه هاي دوره اسلامي نمادهاي حيواني مي باشد،كه براي بيان بيم ها و اميدها و نمايش قدرت هاي آسماني از اين نقوش استفاده مي­ شده است. حتي تصاويرحيواني بطور سنتي نقش مهمي در هنر و ادبيات داشتند. روش به كار گرفته شده در اين پژوهش روش توصيفي – تاريخي و با استفاده از منابع مكتوب و تصاوير موجود مي باشد ، لذا در گرد آوري داده ها از روش كتابخانه اي و مشاهده بهره گرفته شده است. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه اين نقوش از شرايط پيراموني در جامعه و اعتقادات مردم آن زمان تاثير فراواني پذيرفته است.

Islam with the cultural context of revelation and the heavenly voice of the Holy Quran contributed the development and flourishing of art and science. The embracing of Islam in the vast territory of Sasanians and changing the culture of luxury to simplicity drew attentions to pottery. The importance of pottery is not only for its antiquity as the most ancient human handicraft, but also for its designs and patterns depicted by the makers which over the centuries have transferred the history, culture and art of humans to the next generations. There is great diversity in pottery designs of Islamic period, but this paper intends to study and explain the plant and animal motifs. Plant motifs were taken into consideration in the early Islamic Period due to the prohibition of human motifs. Being the human food source, plants always have had a specific place in human thinking, so they have long been used in pottery design. Animal motifs also are among other important motifs painted in potteries of Islamic period, used to express fears and hopes, and display celestial powers. Animal images have traditionally played an important role in art and literature. A descriptive - historical method is employed in this study, by means of written resources and documented images. Observation and library-based method have been used to collect information. The results indicate that these motifs have been extremely influenced by ambient conditions of society and the beliefs of the people of that time.