دراسه توظيف تقنيه الاسترجاع الفنّي في «نهج‌البلاغه»

بررسي كاربست شگرد فلش‌بك در نهج‌البلاغه

«پس‌نما» يا «فلش‌بك» يكي از مهم‌ترين تكنيك‌هاي ادبي است كه از سينما وارد عرصه ادبيات شد. اين شگرد گرچه در نقد ادبي به نوعي فن جديد به حساب مي‌آيد، بااين‌همه در متون گذشته به كار گرفته مي‌شده‌است و عامل محوري در گسترش متن و حضور زمان‌هاي مختلف در متن به حساب مي‌آيد و موجب روايي‌شدن متن مي‌گردد. نهج‌البلاغه يكي از متوني است كه اين تكنيك در آن حضوري فعّال دارد؛ زيرا برخي خطبه‌ها و نامه‌ها شبيه روايت و قصه‌اي است كه زمان‌پريشي در آن حاكم است. بر همين اساس، پژوهش حاضر مي‌كوشد با روشي توصيفي ـ تحليلي از كاركرد اين فن و تاثير آن بر نُه خطبه و يك نامه از نهج‌البلاغه كه اين شگرد حضوري فعال در آن‌ها دارد، پرده بردارد و تاثير اين فن را در تشويق خواننده و تمايل وي به سمت حوادث پيش‌آمده بررسي نمايد. اين امر مهم از طريق پارادوكسِ زماني انجام مي‌پذيرد كه در زمان‌پريشي ماضي، حال و آينده نمود دارد. اين بررسي نشان مي‌دهد كه فلش‌بك‌هاي موجود در نهج‌البلاغه سبب انسجام و پيوند متن شده و ضمن اينكه بر جوهره ادبي آن افزوده، موجب پويايي ذهن مخاطب يا خواننده مي‌گردد. گذشته از آن، فلش‌بك‌هاي بيروني بيشترين حضور را در نهج‌البلاغه دارند؛ بدين صورت كه از رهگذر اطلاع‌دهي درباره گذشته شخصيت‌ها و حوادث دخالت داده‌شده، ذهن مخاطب را روشن و او را آگاه مي‌كند.

Flashing to the past or flashback is an important literary technique which has entered literature from cinematography area. Although this technique is considered in literary criticism to a new method, however, has been used in previous texts. This is the central factor in the development of the text and accepts different times, also it cause to reliability of the text. Nahjalbalagheh is one of texts that the technique actively participates; because some of letters and sermon is like a narrative and story that has time smashing. Using descriptive-analytical method, the current study intends to investigate the application of this technique in the nine narratives and one letter of Nahjalbalagheh that the technique has an active role and tries to assess the impact of these methods on encouraging the reader and his tendency to events happened and this is done through the paradoxes of time, this paradox done in past, present and future time smashing. It is presumed that not only NahjulBalagha’s flashbacks have resulted in cohesion of Imam Ali’s words but they have showed great influence on text literariness and mobility of addressees’ mind. In addition, flashback is an element for text extension as well as learning different tenses from past perfect to present. Noteworthy is to mention that external flashbacks are the most current types of used flashbacks in NahjulBalagha since Imam Ali intended to clarify the addressees’ mind about certain past events.