هراس از زمان و غلبه بر آن در شعر شاعران مقاومت (از ديدگاه روان‌شناسي) (مطالعه موردي: يحيي سماوي، عثمان لوصيف، سميح قاسم)

الخوف من الزمن والتغلب عليه في شعر شعرا المقاومه (في ضو علم النفس) "يحيي سماوي، وعثمان لوصيف، وسميح القاسم نموذجاً"

مطالعه ارتباط ادبيات با علم روان‌شناسي، پژوهشگران تطبيقي را در تحليل تازه متون كمك مي‌كند و زواياي تازه‌اي را به مخاطب نشان مي‌دهد. «ژيلبر دوران»، روان‌كاو فرانسوي در تحليل شخصيت‌ها و روايت‌هاي ادبي براساس علم روان‌كاوي، ما را به نتايج جالب‌توجهي مي‌رساند. در ديدگاه «دوران» گذر زمان و ناتواني در كنترل آن موجب ايجاد حس ترس و اضطراب در انسان مي‌شود. مقاله حاضر با رويكردي توصيفي ـ تحليلي مي‌كوشد با استفاده از نظريات «ژيلبر دوران» به مطالعه مفهوم زمان نزد شاعران معاصر عرب، «يحيي سماوي»، «عثمان لوصيف» و «سميح قاسم» بپردازد و به اين پرسش پاسخ دهد كه شاعران عرب‌زبان در برابر هراس ناشي از جنگ، ترس ازدست‌دادن زمان و سپري‌شدن زندگي در ورطه جنگ، چگونه واكنش نشان داده‌اند و درنهايت به اين مهم رسيده كه در تخيل شاعران موردپژوهش، ترس از زمان و مرگ به شكل كهن‌الگوي حيوان و تصاوير مربوط به سياهي و تاريكي نمايان و به عنوان عنصري ويرانگر ظاهر شده‌است.

Studying the relation between literature and psychology helps comparative researchers in their text analysis and unfolding most of the text’s hidden aspects to the readers. Analyzing literary narratives and characters Gilbert Durand, French psychoanalyst, leads us to some interesting findings. In his view the passage of time and our inability to control it causes a sense of fear and anxiety in human being. While humans, in general, are incapable of overcoming this problem it is the responsibility of poets and writers to act as the messengers of happiness and misery to fulfill such mission. Contemporary Arab poets, Yaha Samavi, Osman Loseif, and Samih Al-Qassim are such poets. The present article takes a descriptive/analytic approach to study the concept of time in the poetry of these poets and aims to demonstrate that war has chronophobia and thanatophobia as its consequences. It also attempts to answer the question how Arab poets reacted to the horror resulting from war and the fear of losing time in war times. The findings of this study show that chronophobia and thanatophobia appear to these poets as ruinous archetypal animals and images associated with dark and blackness. However, reacting to the horror resulting from such phenomena and trying to defend themselves and a nation they see in peril these poets create antonymous images in their poetry and rely on their poetry to revolt against time and achieve peace in their poetic world.