اثر جهت خاك‌ورزي و موقعيت شيب بر برخي از ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك و پايداري خاكدانه‌ها

Effect of tillage direction and slope position on some physical and chemical properties and aggregate stability of soil

خاك‌ورزي يكي از عمليات مهم براي توليد محصولات كشاورزي است. زير كشت بردن و انجام خاك‌ورزي موازي در اراضي شيب‌دار سبب افزايش هدررفت، كاهش پايداري خاكدانه‌ها و كاهش ماده آلي خاك مي‌شود. در اين پژوهش اثر جهت خاك‌ورزي، جهت و موقعيت شيب بر برخي از ويژگي‌هاي فيزيكي، شيميايي خاك و نمايه­ هاي پايداري خاكدانه بررسي شد. به اين منظور از منطقه‌اي واقع در ايستگاه تحقيقات حفاظت خاك و آب كوهين كه تحت خاك‌ورزي عمود بر جهت شيب بود و همچنين از منطقه هم‌جوار خارج از ايستگاه كه تحت خاك‌ورزي موازي با جهت شيب بود، نمونه‌برداري صورت گرفت. منطقه به‌صورت يك دره كم‌عمق با دونماي شمالي و جنوبي بود. نمونه‌برداري براي هر جهت از سه موقعيت بالا، ميانه و پايين شيب در دو عمق و با سه تكرار انجام گرفت (72 نمونه). تجزيه‌ و تحليل اطلاعات بر پايه­ي طرح آشيانه‌اي انجام شد. نتايج نشان داد كه بيش­تر ويژگي­هاي اندازه­گيري شده تأثيرپذيري بالايي از جهت خاك­ ورزي داشته ­اند و خاك ­ورزي موازي سبب كاهش كيفيت خاك شده است. همچنين نتايج نشان داد كه جهت و موقعيت شيب تنها بر شاخص پايداري خاكدانه اثر گذاشته است، درحالي‌كه خاك‌ورزي روي هر چهار نمايه پايداري خاكدانه مورد بررسي اثر معني‌داري گذاشته است. در خاك‌ورزي عمود بر شيب ميزان ماده آلي دليل عمده بيش‌تر شدن پايداري خاكدانه‌ها است. جهت و موقعيت شيب و مديريت زراعي اثرات بسيار پيچيده­اي بر ويژگي­ هاي خاك در عمق ­هاي مختلف دارند. نتايج نشان داد كه كليه منابع تغييرات شامل جهت، موقعيت شيب و عمق خاك بر روي شاخص پايداري خاكدانه تأثير معني­داري دارند.

Soil tillage is one of the most important practices in agricultural production. Farming and tillage accompanied with slope direction result to not only in increasing soil loss but also in decreasing soil organic carbon content with a consequent reduction in the aggregate stability on steep lands. The aim of this study was to investigate the effect of tillage direction, slope position and slope direction on soil aggregate stability and some physical and chemical properties of soil. For this purpose, soil samples were collected from an area with contour tillage located in the Soil and Water Conservation Research Station of Kuhin and its adjacent area outside the station with up-down tillage. The area was as a shallow valley with the northern and southern faces. Soil samples for both tillage types were taken from upper, middle and bottom of the slope in two depths with three replications (72 samples). Data were analysed based on the nested design. The results showed that most of the soil measured properties were highly affected by soil tillage in which, up-down tillage caused reduction in the soil quality. Furthermore, the results demonstrated that the slope direction and position can only affect soil aggregate stability index, while all four indices of aggregate stability were significantly affected by tillage type. Organic matter content is a major reason for increasing soil aggregate stability in the contour tillage. The position and direction of slope in addition to field management have very complicated effects on soil properties at various depths. Finally it concluded that soil aggregate stability is significantly influenced by all types of changes including the position and direction of slope and soil depth.