بررسي تركيبات شيميايي چند جمعيت از گونه ي Satureja macrantha در شمال غرب ايران

Investigating the chemical composition of several populations of Satureja macrantha species in northwestern Iran

جنس ساتورجا 13 گونه در ايران دارد و مرزه ناميده مي شود. اين جنس متعلق به خانواده ي نعناع مي باشد. گونه هاي Satureja macrantha و Satureja spicigera در ايران گسترش دارند. تركيبات فرار شامل تركيباتي همچون مونوترپن ها، سزكوئي ترپن ها، تركيبات آروماتيك و آليفاتيك هستند. تنوع كمي و كيفي و نيز فعاليت زيستي موجود در تركيبات اسانس گياهان معمولا تحت تأثير فاكتور هاي خارجي همچون خاك و آب و هوا قرار مي گيرند. هدف از اين مطالعه، تعيين مقدار و شناسايي تركيبات اسانس موجود در چهار جمعيت از گونه ي Satureja macrantha در شمال غرب ايران و مقايسه ي اثرات زيستگاه و آب و هوا روي تغييرات كمي و كيفي آن ها بوده است. بدين منظور سرشاخه هاي نمونه هاي گياهي اين گونه از چهار منطقه ي مختلف موجود در شمال غرب ايران جمع آوري شد. نمونه ها خشك شده و پودر آن ها تهيه و به روش تقطير با آب توسط دستگاه كلونجر در زمان سه ساعت اسانس گيري شدند. اسانس حاصل نيز قبل از نگهداري در يخچال، توسط سولفات سديم آبگيري گرديد. محتوي اسانس به كمك دستگاه كروماتوگرافي گازي متصل به آشكارساز جرمي (GC/MS) مورد آناليز قرار گرفت. كروماتوگرام هاي حاصل از آناليز، بررسي گرديده و جزئيات كمي و كيفي اسانس جمعيت ها با كتابخانه ديجيتال Willey بررسي شد و با توجه به شاخص هاي زمان هاي بازداري (Rt)، انديكس كواتز (KI) و مقايسه طيف جرمي تركيبات جدا شده با تركيبات موجود در متون علمي، اجزاي اسانس شناسايي شدند. تركيبات شيميايي اسانس چهار جمعيت اين گونه داراي مقدار بالايي از مونوترپن (اكسيژنه و هيدروكربنه) بودند. كارواكرول، تيمول، پاراسيمن و گاماترپينن بعنوان تركيبات عمده ي اين چهار جمعيت را تشكيل مي دهند. تركيب شيميايي عمده ي اين گونه در اسانس جمعيت مرند و كليبر كارواكرول (42/38 % و 48/57%) بود. در مقابل تيمول و پي سيمن (36/53 % و 34/69%) تركيبات عمده ي دو جمعيت ديگر (خداآفرين و ارسباران) محسوب مي شدند.

The genus Satureja has 13 species in Iran, and called Marzeh. This genus belonging Lamiaceae family. The species S. macrantha widespread in Iran. Essential oils are complex mixtures of isomers such as monoterpenes, sesquiterpenes, aromatic and aliphatic compounds. Quantitative and qualitative variation and biological activity of essential oil composition in plants are governed by external factors such as soil quality and climate. The aim of this study was to estimate and identify essential oil yield and composition in wild-growing plants of S. macrantha belonging to four natural populations from the Northwest of Iran and to make comparison of effects of habitat and climate on quantitative and qualitative chenges. The aerial parts of S. macrantha were collected from wild growing plants. The air-dried, powdered aerial parts of the plant were subjected to hydro-distilation in a clevenger-type apparatus for 3hr. The volatile oil was dried over anhydrous sodium sulfate and stored at 4 °C in the dark untile analysis. The oil was analysised by GC/MS. Identification of components in the oil was based on retention indices and kovats indices relative to n-alkanes and computer matching with the Willey library, as well as by comparison of the fragmentation patterns of the mass spectra with those reported in the literature. The chemical composition of S. macrantha in Marand and Kaleibar population essential oils was characterized by crvacrol (42.38% and 48.57%) as the major components. In contrast the main components of the essential oils in two other populatins (Khodaafarin and Arasbaran) were thymol and p-cymen (36.53% and 34.69%) as the majer components.