كاربرد روش‌هاي آماري چند متغيره براي جدايش منشأ فلزات نهشته‌هاي درياچه زريوار، استان كردستان، باختر ايران

Application of multivariate statistical methods to discriminate metal sources in sediments of the Zarivar Lake, Kurdistan Provine, W of Iran

درياچه زريوار واقع در استان كردستان از جمله منابع مهم آب شيرين در باختر ايران مي­ باشد. با افزايش فعاليت انساني در درياچه و پيرامون آن، خطر آلودگي آب و رسوبات درياچه به انواع آلاينده ­ها، از جمله فلزات سنگين بيش از پيش افزايش يافته است. در اين پژوهش با بهره گيري از روش­ هاي آماري تك متغيره (ماتريس همبستگي) و چند متغيره (آناليزهاي مؤلفه­هاي اصلي (PCA) و واكاوي خوشه­ اي (CA))، منشأ فلزات مس، كروم، روي، واناديوم، نيكل، تيتانيوم، كبالت، اسكانديوم، زيركونيوم، ليتيم، كلسيم، استرانسيوم و منگنز رسوبات درياچه زريوار مورد بررسي قرار گرفت. شمار 31 نمونه توسط نمونه­ گير فكي برداشت شد. بر پايه يافته هاي به دست آمده از واكاوي خوشه­ اي، درياچه به دو بخش شمالي و جنوبي تفكيك مي­ شود. در بخش شمالي تمام فلزات مورد بررسي از منشأ زمين­ شناسي مي­ باشند. در بخش جنوبي درياچه نيز به جز فلز سرب، ساير فلزات مورد مطالعه از منشأ زمين­ شناسي مي­ باشند.واكاوي هاي خوشه­ اي و مؤلفه اصلي نشان­ دهنده منشأ انساني فلز سرب در بخش جنوبي درياچه است.

The Zarivar Lake, located in Kurdistan Province, is considered an important fresh water reservoir in the west of Iran. Recently, there has been an increasing risk of sediment and water pollution especially with heavy metals due to extended human activities in and around the lake. In this research, source of the metals Cu, Cr, V, Ni, Ni, Ti, Co, Sc, Zr, Li, Ca, Sr and Mg, present in the Zarivar Lake bed sediments, was determined using univariate (correlation matrix) and multivariate (Principle Component Analysis (PCA) and Cluster Analysis (CA)) statistical analyses. Thirty one samples were collected using a Grab Sampler. Based on CA results, the lake was divided into two northern and southern parts. Metals in the northern part were originated from a geological source. In the southern part, the mentioned metals had also a geogenic source except for Pb. Cluster analysis and PCA revealed an anthropogenic source for Pb in the southern part of the Zarivar Lake.